Demir Nedir?
Demir bitkilerde, hayvanlarda ve tüm canlılarda bulunan bir mineraldir. Demir, kanda bulunan hemoglobinin önemli bir bileşeni, akciğerlerden vücuda oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin bir parçasıdır. Demir hemoglobine “taşıma” gücü verir, oksijen iletilmesi gereken yere ulaşır. Yeterli demir olmadan, vücut hemoglobin üretemez ve daha az kırmızı kan hücresi oluşturur. Bu da dokuların ve organların ihtiyaç duyduğu oksijeni alamayacağı anlamına gelir.
İnsanlar et ve koyu yeşil yapraklı sebzeler gibi besinler tüketerek demir alabilir.
Günlük Demir Gereksinimi
- Erkekler için: 8 mg
- Kadınlar için: 18 mg
- Gebelik dönemi: 27 mg
- Ergenlik Dönemi (Kızlar): 15 mg
- Çocukluk Dönemi: 10 mg
Kandaki Demir Değeri Nasıl Ölçülür?
Birçok farklı demir eksikliği testi türü vardır. En yaygın 3 test şunlardır:
- Serum demir testi
- Toplam demir bağlama kapasitesi testi
- Ferritin testi
Bunlar genellikle vücudunuzun demir kullanmakla ilgili problemleri bulmak için kullanılan testlerdir. Testler serum demir çalışmaları olarak da adlandırılır.
Demir Değeri Kaç Olmalı?
Serum demir: Kadınlar ve erkekler için normal değerler 20 ila 150 (ng/mL).
Toplam demir bağlama kapasitesi (TIBC): Kadınlar ve erkekler için normal değerler 250 ila 450 ng/mL.
Ferritin. Ferritin vücudun demir depolamasını sağlayan bir tür proteindir. Normal feritin değerleri: Erkeklerde: 20 ila 300 (ng/mL) Kadınlarda: 20 to 120 ng/mL
Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
- Aşırı halsizlik
- Güçsüzlük
- Soluk cilt
- Göğüs ağrısı, hızlı kalp atışı veya nefes darlığı
- Baş ağrısı veya baş dönmesi
- Soğuk el ve ayaklar
- Dilde acılık veya iltihaplanma
- Tırnaklarda kırılma
- Buz, çamur veya nişasta gibi şeyler yeme isteği
- Özelliklerde bebeklerde ve çocuklarda iştah zayıflığı
Demir Eksikliği Neden Olur?
Beslenmede demir eksikliği: Vücudunuz düzenli olarak tükettiğiniz besinlerden demir alır. Eğer az miktarda demir tüketirseniz zaman için vücudunuz demir eksikliği yaşar. Demir zengini besinler et, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler ve demirle zenginleştirilmiş gıdalardır. Doğru büyüme ve gelişme için bebekler ve çocuklar da beslenmelerinde demire ihtiyaç duyar.
Kan kaybı: Kan kırmızı kan hücrelerinde demir bulundurur. Yani eğer kan kaybederseniz, demir kaybedersiniz. Ağır adet kanaması olan kadınlar adet dönemlerinde kan kaybettiklerinden demir eksikliği anemisi riski taşırlar.
Demir emilim güçlüğü: Besindeki demir kan akışınıza ince bağırsaktan emilir. Çölyak hastalığı gibi ince bağırsağınızın sindirilen besinleri emme yetisini etkileyen bir böbrek hastalığı demir eksikliği anemisine yol açabilir. İnce bağırsağınız ameliyatla alındıysa veya bypass edildiyse, bu demir emiliminizi etkileyebilir.
Hamilelik: Demir takviyesi olmadan, demir depoları kan miktarını arttırmaya ihtiyaç duyduklarından ve büyümekte olan bebek için hemoglobin kaynağı olduğundan birçok hamile kadında demir eksikliği anemisi meydana gelir.
Demir Eksikliği Risk Faktörleri
Şu kişiler artan demir eksikliği riski taşıyabilir:
Kadınlar: Kadınlar adet dönemlerinde kan kaybettiklerinden demir eksikliği riskleri vardır.
Bebekler ve çocuklar: Özellikle düşük kiloyla veya prematüre doğan, anne sütünden yeterli demir almayan bebeklerin demir eksikliği riski vardır. Çocuklar büyüme çağında daha fazla demire ihtiyaç duyarlar. Eğer çocuğunuz sağlıklı ve çeşitli beslenmiyorsa anemi riski olabilir.
Vejetaryenler: Et yemeyen kişiler diğer demir zengini besinleri tüketmezse demir eksikliği anemisine sahip olabilirler.
Kan donörleri: Düzenli olarak kan bağışığı yapan kişiler kan nakli demir depolarını boşalttığından demir eksikliği anemisine sahip olabilirler.
Demir Eksikliğinde Nasıl Beslenilir?
Demir eksikliğinde demir bakımından zengin et, tavuk, balık, karaciğer, yumurta, kurubaklagiller, tahıllar, yeşil yapraklı sebzeler, pekmez, tahin gibi besinler tüketilmelidir. 150 gram az yağlı dana etinde: 4,5 mg demir bulunur.
En yüksek demir içerikli kuru meyveler kuru kayısı ve kuru üzümdür.
En yüksek demir içerikli kuruyemişler ise fındık, badem, cevizdir. 20 gram kuruyemiş: 0,6 mg demir bulundurur.
Kurubaklagiller haftada en az 2 kez tüketilmelidir. 1 porsiyon(60 g) Kurubaklagil yemeği: 4,2 mg demir bulundurur.
Tam buğday veya çavdar ekmeği tüketilmelidir.
Günde 1 kez 1 bardak portakal suyuna 1 tatlı kaşığı pekmez karıştırarak içilmelidir. 1 tatlı kaşığı pekmez: 0,5 mg demir içerir
Demir Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
- Kronik halsizlik
- Eklem ağrısı
- Karın ağrısı
- Karaciğer hastalığı (sirkozis, karaciğer kanseri)
- Diyabet
- Düzensiz kalp ritmi
- Kalp krizi veya kalp yetmezliği
- Cilt rengi değişimi
- Cinsel istek kaybı
- Kireçlenme
- Kemik erimesi
- Saç dökülmesi
- Karaciğer genişlemesi
- Cinsel iktidarsızlık
- Kısırlık
- Hipogonadizm
- Hipotiroidizm
- Hipopitütiarizm
- Depresyon
- Böbreküstü işlev problemleri
- Nörodejeneratif hastalık
- Yükselen kan şekeri
- Yükselen karaciğer enzimleri
Demir Yüksekliği Neden Olur?
- Demir içeren besinleri çok miktarda tüketme
- Siroz
- Karaciğer yağlanması
- Karaciğer hastalıkları
- Diyabet
- Böbrek hastalığı