Trombofili Nedir, Neden Olur, Nasıl Tedavi Edilir?
Trombofili kanın pıhtılaşmaya yatkınlığı veya aşırı pıhtılaşması demektir. Trombofili kanda pıhtılaşmayı sağlayan özel bir proteinin çok fazla salgılanması sonucunda oluşur. Bu durum Faktör V Leiden mutasyonu gibi genetik bir bozukluktan da kaynaklanabilir. Gebelik, kanser, farmasötik ilaçlar, obezite veya diğer hastalıklar da bu duruma yol açabilir. Dünya çapında her insan, bu rahatsızlıktan etkilenebilir ve tedavi edilebilse de, hastalığı tamamen ortadan kaldıracak bir yöntem yoktur.
Trombofili, kanın normalden daha kolay pıhtılaştığı bir grup hastalığa işaret etmektedir. Bu durum, kan damarları içinde oluşan istenmeyen kan pıhtılarına (tromboz) yol açabilir. Bu kan pıhtıları derin ven trombozu (DVT) veya pulmoner embolizm gibi sorunlara da neden olabilir.
Trombofili Çeşitleri Nelerdir?
İki tür trombofili vardır:
Trombofili sağlık sorunu doğuştan veya sonradan edinilmiş olarak sınıflandırılabilir. Kalıtsal olanlar genetiktir ve ebeveynlerden çocuğa geçebilir. Edinilmiş trombofililer kalıtsal değildir, yani genlerinizle hiçbir ilgisi yoktur. Edinilmiş trombofili genellikle yetişkinlikte görülür. Gelişen diğer sağlık sorunlarının bir sonucu olarak veya bağışıklık sistemi ile ilgili problemlerden kaynaklanıyor olabilir.
Edinilmiş trombofili: Kan pıhtılaşması, yatakta uzun süre kalmak, kanser veya travma gibi spesifik bir nedenden kaynaklanır.
Doğuştan trombofili: Kan pıhtılaşmasını arttıran genetik mutasyonun kişide var olması sonucu kişi trombofili hastası olur.
Trombofili Paneli Testi Nedir?
Tekrarlayan düşükler, gebelik zehirlenmesi gibi durumlarda kanda pıhtılaşma bozukluğunu araştırmak için trombofili paneli testi yapılır. Bu test damardan kan alınarak yapılır. Bu testin ücreti 800 TL’dir.
Tekrarlayan düşüklerde problem bazen genetik olarak oluşan pıhtılaşmanın artmasıdır, bu pıhtılar bebeğin beslendiği dokuları damarları tıkayarak düşüğe sebep olurlar, ayrıca kromozomlardan da bakılan testler vardır kesin tanı bu testler sonucunda konulur ve buna göre de gebelikte pıhtılaşmayı önleyen tedaviler verilir
Trombofili Sebepleri
Normal pıhtılaşma sürecine hemostaz denir. Ciltte kesik gibi bir problem çıktığında kanamayı durdurmaya yardımcı olur. Pıhtılaşma sisteminin normal dengesi bozulursa trombofili oluşur. Trombofili istenmeyen kan pıhtıları (tromboz) oluşumuna neden olabilir.
Trombofili doğuştan veya edinsel yani daha sonradan meydana gelmiş olabilir. Dolayısıyla trombofilik bozukluklar genetik olabilir ve bu etkilenen kişinin bu gibi koşullarla doğabileceği anlamına gelir. Bu bozukluklar çeşitli nedenlere bağlı olarak daha sonraki bir aşamada gelişebileceğinden, bunlar edinilebilir. Bazı insanlar belirli bir sebep olmaksızın bu tür bozukluklar yaşayabilir. Aşağıda, doğuştan kan pıhtılaşma bozukluklarının bir listesi ve trombofili riskini arttıran bazı durumlar bulunmaktadır:
- Genetik bozukluklar
- Faktör V (5) Leiden
- Protrombin mutasyonu
- Protein C ve Protein S eksikliği
- Antitrombin eksikliği
- Homosistein yüksekliği
- Lipoprotein (a) yüksekliği
- VIII, IX ve XI yüksekliği
- Edinilmiş bozukluklar
- Antifosfolipid sendromu
- Paroksismal noktürnal hemoglobinüri
- Heparin kaynaklı trombositopeni
- Kanser, özellikle metastatik olanlar
- Bazı kanser ilaçlarının kullanımı
- Santral venöz kateterler (kemoterapide kullanıldığı şekliyle)
- Son ameliyat veya travma
- Nefrotik sendromu
- İltihabi bağırsak hastalığı
- Hormon tedavisi
- Ek östrojen kullanımı (doğum kontrol hapları gibi)
Bunların dışında; obezite veya hareketsizlik kan pıhtılaşma bozuklukları yaşanma riskini arttırır. Kişi uzun süre hareketsiz bir yaşam sürdüyse, kan pıhtılaşma problemleri yaşama ihtimali daha yüksektir. Uzun süre uçak yolculukları kanda istenmeyen pıhtılaşmalarına sebep olabilir ve bu durum ‘‘Ekonomi Sınıfı Sendromu’’ olarak adlandırılır. Kan pıhtılaşma problemlerinin bir diğer sebebi ise gebeliktir. Gebe olan kadınlarda kanın pıhtılaşma problemleri yaşama riski 6 kat daha çoktur.
Trombofili Belirtileri Nelerdir?
Trombofili kan pıhtısı (tromboz) ile sonuçlanmadıkça hiçbir belirti görülmez. Trombofili olan birçok insan kan pıhtılaşması geliştirmez ve hiç belirti yaşamaz. Belirtiler sadece trombofili eğer bir kan pıhtısına neden oluyorsa ortaya çıkar.
Eğer trombofili varsa, derin ven trombozu veya pulmoner emboli geliştirme riski artar.
Derin ven trombozu belirtileri şunlardır:
- Bacaklarda ağrı, şişkinlik ve hassasiyet
- Etkilenen bölgede şiddetli ağrılar
- Pıhtı alanında cilt ısısının artması
- Deride kırmızılıklar, özellikle bacak altında
Pulmoner embolinin belirtileri şunlardır:
- Göğüs veya üst sırt ağrısı
- Nefes darlığı
- Öksürük- genellikle kuru, ama kan veya mukus içeren kan öksürük olabilir
- Baş dönmesi
- Bayılma
Trombofili Tedavisi
Trombofili olan insanlarda genellikle tedaviye ihtiyaç yoktur. Yalnızca kan pıhtılaşması veya pıhtı geliştirme problem riski varsa, tedaviye ihtiyaç olacaktır. Bu durum, trombofili çeşidine, yaş, kilo, yaşam tarzı ve aile geçmişi gibi faktörlere bağlı olacaktır.
Varfarin tabletleri almanız veya heparin enjeksiyonu kullanmanız gerekebilir. Son zamanlarda yeni oral antikoagülanlar da mevcuttur ve bazen derin ven trombozu ve pulmoner emboliyi tedavi etmek için varfarin yerine kullanılmaktadır.
Trombofili için muhtemel tedaviler şunlardır:
Düşük Dozda Aspirin
Düşük dozda aspirin, trombositlerin etkisini engeller. Bu nedenle kan pıhtılarını önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca bazı trombofili tiplerinde düşük veya gebelik sorunlarının önlenmesine yardımcı olabilir.
Antikoagülan tedavi
Antikoagülasyon, kan pıhtılaşması olasılığını büyük ölçüde azaltabilir. Antikoagülan ilaç genellikle venöz tromboz (DVT gibi) veya pulmoner emboli tedavisinde kullanılır.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Eğer trombofili varsa durumunda kan pıhtısı belirtiler yaşamanız halinde hemen doktorunuza başvurmanız gerekir.
Kan pıhtıları yaşama riskinizi azaltmak için aşağıdaki önlemleri almalısınız:
- Kiloluysanız kilo verin
- Sigara içmeyi bırakın
- Sağlıklı ve dengeli beslenin ve düzenli egzersiz yapın.
- Uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçının (aktif olmamak olak derin ven trombozuna neden olabilir)
Trombofili Hastaları İçin Genel Tavsiyeler
- Herhangi bir tıbbi tedavi veya ameliyat geçiriyorsanız; doktorunuza, hemşirenize veya eczacınıza trombofili olduğunuzu söyleyin.
- Kan pıhtısı belirtilerine dikkat edin (Eğer şüpheleniyorsanız hemen tıbbi yardım alın, belirtilere bakın).
- Yeterli miktarda sıvı tüketerek vücutta sıvı eksikliğinden (dehidrasyon) kaçının. Dehidrasyon, kan pıhtılaşmasına neden olabilir. Günde 10-12 bardak su için.
- Hareketsiz bir yaşam tarzı ve uzun süre hareketsiz kalmaktan kaçının (Hareketsizlik, bacaklarda kan pıhtılaşmasına neden olur.)
- İlaç kullanımına dikkat edin: Bazı ilaçlar kan pıhtısı riskini artırır. Örneğin, doğum kontrol hapı ve hormon replasman tedavisi (HRT). Belli ilaçlardan uzak durmanız veya kan pıhtılaşmasını etkilemeyen birine geçmeniz tavsiye edilebilir.
- Aşırı kilolu olmak veya obezlik, bacaklarda kan pıhtılaşması riskini artırır.
- Kan damarlarını sağlığını korumak için (özellikle atar damarlarda), sigara içmeyin. Sigara içmek de atar damarlarda kan pıhtı oluşumuna neden olduğu için, atar damarlarda kan pıhtılarına neden olabilecek bir tipte trombofili varsa, bu önemlidir.