Doymuş Ve Doymamış Yağlar
Yağlar sağlık için faydalı olan ve her gün belli oranda tüketmeniz gereken besinlerdendir. Yağlar ayrıca yağda çözünen vitaminlerin (A-D-E-K) kullanımı için de gereklidir ve yoğun bir enerji kaynağıdır. Buna ek olarak, yağ tüketmek büyümeyi, beyin ve sinir sisteminin iyi çalışmasını, cildin sağlıklı olmasını, kemiklerin korunmasını sağlar ve organlar için minder görevi görür. Ancak tüm yağlar sağlıklı değildir. Amerikan Kalp Derneği; günlük besinlerinizin %25 ila %35’i yağ içermesi gerektiğini hatırlatıyor. Bu yağ tüketimi doymamış yağlardan olmalıdır. Sağlık uzmanları; günlük öğünlerinizde doymuş ve trans yağları kaldırıp yerine doymamış yağların tercih edilmesini öneriyor. Ölçülü olarak yendiğinde, doymamış yağlar vücuda birçok açıdan yarar sağlıyor.
Doymuş ve doymamış yağlar birçok besinde bulunur. Doymuş yağ içeren besinleri tüketmek kandaki kolesterol seviyesini artırmaktadır. Kandaki yüksek kolesterol seviyesi de kalp krizi ve felç riskini arttırır.
Doymuş ve Doymamış Yağ Arasındaki Fark Nedir?
Doymuş yağlar oda sıcaklığında katı haldeyken doymamış yağlar sıvı halde bulunur. Bunun sebebi de ikisinin kimyasal yapısının farklı olmasıdır. Doymuş yağlarda moleküller arasında çift bağ yoktur ve hidrojen moleküller arasında mesafe de yoktur. Öte yandan, doymamış yağlarda moleküller arasında çift bağ vardır ve hidrojen moleküllerini kırarak arada mesafe bırakıp oda sıcaklığında sıvı olmasını sağlar.
Çok fazla yağlı yemek sağlık açısından hiç iyi değildir. Ancak konu doymamış yağların tüketilmesiyse endişe duymanıza gerek yoktur. Doymamış yağ aksine sağlığınız için oldukça faydalıdır.
Günlük Olarak Doymuş Yağ Tüketimi Ne Kadar Olmalı?
Amerikan Kalp Derneği; beslenme düzeninde günlük olarak %5 ila %6 oranında doymuş yağ olması gerektiğini hatırlatıyor. Örneğin; eğer günde 2000 kalori ihtiyacınız varsa, bu sayıda 120’den azı doymuş yağdan gelebilir. Bu da günde yaklaşık olarak 13 grama tekabül ediyor.
Doymuş Yağ Nedir?
Doymuş yağ kimyasal yapısında moleküller arası çift bağ olmayan, oda sıcaklığında katı halde kalan yağdır. Doymuş yağ birçok hastalığa sebep vermesi açısından zararlı olarak görülen bir yağdır. Bu yağların içinde hayvansal kaynaklar da vardır. Doymuş yağ kişide kalp problemlerine yol açan kandaki kötü kolesterol seviyesini arttırır.
Doymuş yağlar birçok besinde doğal olarak oluşabilir. Büyük bir çoğunluğu et ve süt ürünlerinin dahil olduğu hayvansal gıdalarda bulunur. Süt ve et gibi hayvansal gıdalarda bolca bulunur. Palmiye, hindistancevizi yağı gibi birçok bitki kaynaklı besinlerde de doymuş yağ bulunur. Bunlar hidrojen atomlarıyla ‘’doymuş’’tur. Kimyasal yapılarından dolayı oda sıcaklığında katı halde bulunurlar.
Doymuş Yağ Hangi Besinlerde Bulunur?
Doymuş yağların bulunduğu besinlerden bazıları şunlardır:
- Sığır, tavuk ve hindi eti gibi hayvan etleri.
- Hurma ve hindistancevizi yağı gibi bazı bitki yağları
- Peynir, yağ ve süt ve süt ürünleri
- Sucuk, sosis gibi işlem görmüş etler
- Kraker, cips, kurabiye ve pasta gibi hazır ambalajlı atıştırmalıklar
Doymamış Yağ Nedir?
Doymamış yağlar iyi yağlardır. Doymamış yağların tüketimi daha yaygındır çünkü sebzelerde bulunur. Bu yağ molekülleri oda sıcaklığında sıvı haldedir. Doymamış yağlar iki gruba ayrılır: 1) tekli 2) çoklu. Tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlar doymuş ve trans yağlardan çok daha yararlı olduğu bilinmektedir. Doymamış yağ kaynakları; zeytin yağları, susam yağı, ayçiçek veya soya yağı gibi sebze yağları doymamış yağ anlamında zengindir. Doymamış yağlı yiyeceklerde Omega 3 bol olduğundan, uzmanlar yüksek dozda tüketimini öneriyor.
Doymamış yağlar; tek yağ bağları bulunan basit yağ molekülleridir. Doymamış yağ asitleri sağlıklı yağlardır. Bu yağlar oda sıcaklığında sıvı haldedir ancak dondurulduğunda katı hal alır.
Doymamış Yağ Hangi Besinlerde Bulunur?
Amerikan Kalp Derneği, günlük yağ tüketimlerinin çoğunluğunun tekli ve çoklu doymamış yağlardan olması gerektiğini bildirmektedir. Doymamış yağ içeren bazı besinler şunlardır:
- Kuruyemişler
- Kanola gibi bitki ve sebze yağları
- Somon, ton balığı, hamsi gibi Omega 3 içeren bazı balıklar
- Zeytin
- Avokado
Doymamış Yağlar
Tekli Doymamış ve Çoklu Doymamış
Doymamış yağlar; çoklu ve tekli olmak üzere iki gruba ayrılır. İki grup yağ da doymuş ve trans yağdan daha yararlı olduğu bilinmektedir.
Tekli doymamış yağ; atom zincirinde bir hidrojen çiftinin olmadığı asit yağlarıdır. Bu durum kandaki kolesterolü düşürerek, iyi huylu kolesterolün artmasını sağlar. Bu yağlar oda sıcaklığında sıvı haldedir.
Tekli doymamış yağ açısından zengin besinler:
- Ayçiçek yağı
- Kanola yağı
- Zeytin yağı
- Yerfıstığı yağı
- Fındık
- Macadamia fındığı
- Avokado
Çoklu doymamış yağ; atom zincirinde iki veya daha fazla hidrojen çiftinin olmadığı asit yağlarıdır. Bu durum kandaki kolesterolü ve LDL üretimini azaltır. Ancak, bu yağlar HDL üretimini de azalttığı görülür. Bu yağlar oda sıcaklığında katı haldedir.
Çoklu doymamış yağ açısından zengin besinler
- Keten yağı
- Mısır yağı
- Susam yağı
- Ayçiçeği tohumu ve yağı
- Somon gibi yağlı balıklar
- Ceviz
Doymuş ve Doymamış Yağların Sağlığa Etkisi
Doymuş yağlar damar tıkanıklığına yol açan kolesterol seviyesini arttırarak zaman içinde kalp krizi ve felç oluşum riskini arttırır. Bunun yanında, doymuş yağ içeren birçok besin diyet kolesterol açısından bol olmasıyla atardamardaki tıkanıklığı arttırdığı Amerikan Kalp Derneği tarafından bildirilmiştir. Doymuş yağ yerine doymamış yağ tüketmek kalbi koruyacaktır. Özellikte balıklarda bulunan doymamış yağ türleri beyin sağlığı için de oldukça yararlıdır.