Kanda Fosfor Yüksekliği Nedir?
Fosfor toplam vücut kilosunun %1’ini oluşturan bir mineraldir. Vücutta en çok bulunan 2.mineraldir. Vücuttaki her hücrede bulunur ancak çoğunlukla kemik ve dişlerde bulunur. Fosforun sağlık açısından faydaları saymakla bitmez: Güçlü kemikleri korumak, vücudu toksinlerden arındırmak, metabolizmayı ve beslenmeyi geliştirmek, vücudun pH seviyelerini dengelemek (vücudumuzda hayatta kalmak için 7.4’e çok yakın bir pH değerine sahip olmak gerekir), sindirimi iyileştirmek, enerji seviyelerini arttırmak, diş sağlığının korunmasına yardımcı olmak ve bilişsel güçlenmeye yardımcı olmak bunlardan bazılarıdır. Yapılan kan testinde fosforun kanda yüksek miktarda çıkmasına kanda fosfor yüksekliği denir. Bu durumun diğer adı Hiperfosfatemidir.
Fosfor Kan Testi Nedir Neden Yapılır?
Fosfor testi kandaki fosfor seviyesini ölçmek için yapılan bir testtir. Fosfor yediğimiz besinlerde yaygın olarak bulunan bir mineraldir. Bunun yanı sıra, kemik ve dişlerde de bulunur. Kanda fosfor seviyesinin çok yüksek ya da çok düşük olması bir hastalığın habercisi olabilir. Çoğunlukla fosfor yüksekliği böbrek hastalıkları ile ilgili bir durumdur. Bu böbreklerin fosforu vücuttan atmak için zorlandığı anlamına gelir. Fosfor seviyesinin yüksek olması diyabet ve diğer endokrin hastalıklarının da belirtisi olabilir.
Doktorunuz böbrek probleminiz olduğundan şüphelendiği durumda fosfor testi yapacaktır. Bu testi diyabeti kontrol altına almada sorun yaşadığınızda da yaptırmanız gerekebilir. Eğer kemik problemleri, yorgunluk ve halsizlik de dahil olmak üzere böbrek hastalığı belirtileriniz varsa, bu teste ihtiyacınız olabilir, ancak hiç bir belirtiniz olmayabilir.
Fosfor seviyeleri kalsiyum seviyeleri ile yakından ilişkilidir, bu yüzden doktorunuz muhtemelen kalsiyum seviyenizi de test edecektir. Ek testler, doktorunuzun şüphelendiği duruma bağlıdır.
Kandaki Normal Fosfor Seviyesi Nedir?
Kandaki normal fosfor seviyesi 2.5 ila 4.5 mg/dL ‘dir. Bu sayıdaki herhangi bir düşüş ya da yükseliş muhtemel bir böbrek problemi olduğu anlamına gelir. Eğer böbrek hastasıysanız, kanınızdaki fosfor seviyesi için düzenli kan testi yaptırıyorsunuzdur. Böbrek hastalığının ilk evrelerinde, bu seviye 4.6 mg/dLden düşük olabilir. Böbrek hastalığının ileri evrelerinde ise bu oran 5.5 mg/dL’den düşük olmalıdır.
Vücudumuzda Fosforun Görevleri Nelerdir?
- Güçlü kemikler ve dişlerin yapımı
- Böbreklerinizde atıkların filtrelenmesi
- Vücudunuzun enerjiyi depolama ve kullanma yönetimi
- Doku ve hücrelerin gelişimi, korunması ve onarımı
- DNA ve RNA üretimi – vücudun genetik yapı taşları
- B ve D vitaminleri ile iyot, magnezyum ve çinko gibi diğer mineralleri dengeleyebilir ve kullanabilir
- Kas kasılmasında yardımcı
- Düzenli bir kalp atışı sürdürülmesi
- Sinir iletimini kolaylaştırmak
- Egzersiz sonrası kas ağrısını azaltmak
Günlük Fosfor İhtiyacı Ne Kadadır?
Tıp Enstitüsü tavsiyelerine göre, önerilen fosfor seviyeleri aşağıdaki gibidir:
- 0 ila 6 aylık: Günlük 100 milligram
- 7 ila 12 ay: Günlük 275 mg
- 1 ila 3 yaş: Günlük 460 mg
- 4 ila 8 yaş: Günlük 500 mg
- 9 ila 18 yaş: Günlük 1,250 mg
- Yetişkinler: Günlük 700 mg
- Gebe veya emziren kadınlar:
- 18 yaşından küçük: Günlük 1,250 mg
- 18 yaşından büyük: Günlük 700 mg
Fosfor Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
- Nefes darlığı
- Yorgunluk
- Mide bulantısı
- Kusma
- Anoreksi
- Uyku problemleri
- Kemik ve eklem sorunları
- Kaşıntı
- İsilik
- Nöbet geçirme ve konvülsiyonlar
- Zihinsel bozukluk
- Kafa karışıklığı
- Nöromüsküler hiper uyarılabilirlik
- Parastezi
- Katarakt
Fosfor Yüksekliğinin Yayılma Oranı
Fosfor yüksekliği, genel nüfus içinde çok yaygın görülen bir durum değildir. Ancak, kronik böbrek hastalığı olan hastaların yaklaşık %70’inde görülür. Diyaliz göre hastalarda tedavi boyunca fosfor seviyesi yüksek olur. Hiperfosfatemi sıklığı, hastanın ırkı ve cinsiyetiyle ilişkili değildir. Bu durumu yaşama riski yaşla birlikte artmaktadır, çünkü böbrek sorunları gelişme riski yaşlanma ile birlikte artmaktadır.
Fosfor Yüksekliği Risk Faktörleri ve Fosfor Yüksekliğine Neden Olan Durumlar Nelerdir?
- Portal sirozu gibi karaciğer hastalığı
- Böbrek hastalıkları
- Hemodiyaliz ve kemoterapi ile tedavi gören hastalar
- Kanser (lenfoma, kemik tümörü, lösemi vb.)
- Hipoparatiroidizm ve yalancı hipoparatiroidizm gibi endokrinolojik bozukluklar
- Travma ve yaralanma
- Yanık vakalarında
- Uzun bir süre boyunca hareketsiz kalma
- Metabolik bozukluklar
- Hematolojik bozukluklar
- Genetik
- İskemik bağırsak hastalığı
Vücutta Çok Fazla Fosfor Olduğunda Ne Olur?
Fosforun çok yüksek olması ciddi problemlere yol açabilir:
Kemikler çok güçsüzleşip kolayca kırılabilir. Ekstra fosforu dengelemek için vücudunuz özel bir hormon salgılar. Bu hormon kalsiyumun kemiklerinizden çekilmesine neden olur, bu yüzden ekstra fosfor ile bağlanabilir. Daha az kalsiyum seviyesi kemikleriniz daha zayıf hale getirir.
Kalp, kan damarlarında, eklemlerde veya akciğerlerde sertleşmiş fosfor tortuları oluşabilir. Fazla olan fosfor kemik (kalsifikasyon olarak adlandırılır) yapmak için kalsiyum ile birleşebilir. Fazla fosfor, vücudun çeşitli bölgelerine yerleşmişse, bunlar ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve eklemlerde ağrı gibi rahatsız edici belirtiler yaşayabilirsiniz.
Böbrek hastalığınız daha hızlı ilerleyebilir ve bunun sonucunda da böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Fosfor Yüksekliği Tedavisi
- Doktorunuz sizin için fosfor yüksekliğini tedavi ilaç yazdıysa, her yemek ve atıştırmalık ile her zaman almalısınız. Doktorunuz yazmışsa, Tums gibi bir fosfat düşürücü ilaçlar kullanabilirsiniz.
- Fosfor açısından zengin besinler yemekten kaçının. Bazı besinler fosfor açısından zengindir ve bu besinlerin alımını mutlaka azaltmalısınız. Fosfor açısından zengin olan; süt, kuruyemişler, fasulye türleri ve ciğer gibi besinlerin alımını azaltamalısınız.
- Fosfor yüksekliğine sebep olan asıl durum teşhis edilip buna göre uygun önlemler alınmalıdır. Örneğin; tümör lizis sendromunda vücutta idrar miktasını arttıracak tuz solüsyonlarının kullanımı gereklidir.
- İdrar sökücü; furosemit ya da bumatenid gibi ilaçların alınması gerekli olabilir.
- Kalsiyum karbonat hapları ya da aliminyum hidroksit içerikli ilaçların kullanımı gerekebilir.