Kalsiyum nedir ne işe yarar, alkaliler grubundan metalik bir elementtir tabiatta serbest halde bulunmaz. Sarımtırak renkli, latince kireç anlamında kullanınan calx isminin kısaltmasıdır, CA kimyasal sembolü ile ifade edilir. Kalsiyum, fosfat ile beraber kemiklerin ve dişlerin, hidroksiapatit kristalini oluşturur. Kemiklerin, dişlerin sağlam ve sağlıklı olması için kalsiyum ve fosfat gereklidir. Kalsiyum, elmastan sonra en sert elementtir, yanmaz, aşınmaz hidroksil iyonları ile asit yapı taşlarına ayrışır. İnsan vücudunda hidroksiapatit kristali bu formda bulunur. Yanarak ölen insanların adli tıpta kim oldukları kemik ve dişlerdeki hidroksiapatit ile belirlenir.
Kalsiyum nedir ne işe yarar kalsiyum faydaları
Kalsiyum nedir, yetişkinlerde vücut ağırlığının % 2’si, yenidoğanlarda ise% 0.9‘u kalsiyum elementidir. Toplam kalsiyumun %99’u kemik iskelet ve diş yapılarında bulunur çok yavaş bir şekilde hidroksiapatit kristallerine dönüşür. Geri kalan% 0.9’luk kalsiyum bir birinden bağımsız emilim ve atılım döngüsü ile çok hızlı şekilde hareket eder.
Kalsiyum kan kompartmanında %40 proteinlere, % 50 iyonize ve % 10 anyon yapılara dahil olurlar. Kalsiyum içeren gıdaların ince bağırsakta emilimi, kana karışması, çok kompleks ve hayati fonksiyonlar üstlenir. Günlük ihtiyacın karşılanması ve vücuttan atılması, kalsiyumun diğer elementler ile etkileşim çok kapsamlıdır.
Total kalsiyum konsantrasyonu plazmada 2.1- 2.6 mmol/l veya 8.5-10.5 mg/dl’dir. Plazma kalsiyumu % 50 iyonize haldedir, % 10 sitrat, fosfat, bikarbonat, laktat ve sülfatlar gibi negatif iyonlar ile birleşmiş durumdadır. Geri kalan % 40 plazma kalsiyumu ise serum protein ve globin yapılara bağlıdır
Fosfat fosforun doğal formudur, organizmada kalsiyum, fosfor, magnezyum ve D vitamini metabolizmaları birbirleri ile etkileşimdedir. Kemik mineralleri ve hücre fonksiyonları için gerekli emilim ve atılım döngüsü günlük kalsiyum ihtiyacını belirler. Yaşlıların bebeklerin ve çocukların kalsiyum ihtiyacının karşılanması çok önemlidir.
Kalsiyum nedir Kalsiyumun faydaları nelerdir
Kasların kasılması, beyin iletişimi, sinir sistemi iletişim ve onarımı, kalp atışlarının düzenlenmesi, hücre içi ve dışı iletişim. D vitamini gibi hormonların etkisini göstermesi, iyonların taşınması ve kemik minerallerinin oluşmasında önemli görevleri vardır.
Kan pıhtılaşması ve kan plazma proteinlerinin % 60 olan albümin taşıyıcılarından birisi kalsiyumdur. Çeşitli hormon ve enzimler salgılanmasında kalsiyumun rolü vardır. Kalsiyum eksikliği kemik erimesi ve bazı kanser türlerinin gelişmesinin nedeni olabilir.
Günlük kalsiyum ihtiyacı ve döngüsü
Erişkinler gıdalardan 1-3 gram kalsiyum alır, günlük kalsiyum alımı alt sınırı 600-800 miligramdır. Kalsiyum emilimi proksimal ince bağırsakta yapılır, kalsiyum atılımından ise böbrek ve sindirim sistemi sorumludur. Kalsiyum atılım döngüsü günlük 150-200 mg/gün olarak kaydedilmiştir.
Kalsiyum atılım döngüsü nadiren 50 ve 300 mg/gün olabilir. Günlük alınan kalsiyumun % 80’i geri atılır, plazmada bulunan iyonize kalsiyum konsantrasyonu dar bir aralıkta tutulur (1.0-1.25 mmol/l). Kemiklerin kalsiyum ihtiyacı için paratiroid hormon salgılanır, yeterli paratiroid hormonu 0.4 mmol/l’lik magnezyum seviyesine bağlıdır.
Kalsiyum ekskresyonu yani vücuttan atılımı süreklilik arz eder ve emilimden bağımsız çalışır. Kemiklerdeki kalsiyum çok düşük oranda %0.5-1 atılır. Kalsiyumun kemiklerdeki atılım döngüsünü ve dar bir aralıkta tutulması paratiroid hormon, kalsitriol (1,25-dihidroksivitamin D), kalsitonin sayesinde olur.
- Yetişkinlerde kalsiyum ihtiyacı döngüsü, kemik kitlesi zirvede olduğu için günlük ek ihtiyaç sıfırdır.
- Gelişme çağındaki çocukların kalsiyum ihtiyacı döngüsü ise günlük pozitif 150-200 net miligramdır.
- Yaşlılarda günlük kalsiyum ihtiyacı döngüsü kemik erimesine bağlı günlük negatif miligrama döner. (yani kalsiyum takviyesi gereklidir)
- Bazı akademik yayınlara göre 1-3 yaş arası çocuklarda günlük kalsiyum ihtiyacı 500-800 miligramdır.
- 4-8 yaş arası çocuklarda günlük 800 mg, 9-11 yaşlarındaki kalsiyum ihtiyacı ise 1300-1350 mg arasıdır.
Çocuklarda kemik iskelet yapısının zirveye çıktığı yaşlarda en yüksek kalsiyum birikimi başarısı, kemik sağlamlığı ve yaşlılık dönemindeki kemik erimesini en aza indirecektir. Sağlıklı ve bilinçli beslenmesi sağlanan çocuklarda bu durum zaten kaçınılmazdır.
Kandaki kalsiyum değeri kaç olmalı
- Kandaki total kalsiyum değeri yetişkinlerde 8.5-10.2 mg/dl
- 0-3 aylık bebeklerde kalsiyum değeri 8.8-11.3 mg/dl
- 1-5 yaş çocuklarda kalsiyum değeri 9.4-10.8 mg/dl
- 6-12 yaş çocuklarda kalsiyum değeri 9.4-10.3 mg/dl
- 13-20 yaş erişkinlerde kalsiyum değeri 8.8-10.2 mg/dl
Serum kalsiyum düzeyleri
- Yetişkinlerde serum kalsiyum düzeyi 4.5-5.2 mg/dl
- 0-3 aylık bebeklerde serum kalsiyum düzeyi 4.8-7.4 mg/dl
- 1-5 yaş çocuklarda serum kalsiyum düzeyi 4.5-6.5 mg/dl
- 6-12 yaş çocuklarda serum kalsiyum düzeyi 3.6-5.8 mg/dl
- 13-20 yaş erişkinlerde serum kalsiyum düzeyi 2.3-4.5 mg/dl
Görüldüğü gibi çocuklarda serum kalsiyum düzeyleri yetişkinlere göre üst sınır bira daha yüksek olabilir. Total ve iyonize kalsiyum düzeylerini serum albümin, kreatinin, fosfat ve pH düzeyleri belirler. Bazı durumlarda total kalsiyum değeri yanıltıcı olabilir, o nedenle serum kalsiyum düzeyi ölçülür.
Netice olarak kalsiyum elementi ve kalsiyum iyonları vücut metabolizması için çok önemlidir. Fakat sağlıklı kişilerin bilinsiz olarak kalsiyum takviye almasına gerek olmadığı gibi, kalsiyumun yalnız başına alınması tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Çeşitli hastalıklar, yetersiz beslenme, yanlış hayat tarzı ve yaşlılık gibi durumlarda kalsiyum düzeyleri doktorlar tarafından takibe alınır ve gerekli tedavileri yapılır.