Kortizol, vücuttaki hemen hemen her organı ve dokuyu etkileyen glükokortikoidler adı verilen hormon sınıfına aittir. Vücudunuzun ana stres hormonu olan kortizol ruh halinizi, motivasyonunuzu ve korkunuzu kontrol etmek için beyninizin belirli bölümleriyle çalışır. Kortizolün en önemli işi vücudun strese cevap vermesine yardımcı olmaktır. Kortizol düşüklüğü ve Kortizol yüksekliği çeşitli hastalıkların belirtileri olabilir. Birçok görevleri yanında ayrıca kortizol aşağıdakilere yardımcı olur.
- Vücudunuzun karbonhidrat, yağ ve proteinleri nasıl kullandığını yönetir
- İltihabı tutar
- Kan basıncını, kalp ve kan damar fonksiyonunu düzenler
- Kan şekerini arttırır (glikoz)
- Uyku/uyandırma döngüsünü kontrol eder
- Stresi yönetir
- Bağışıklık sisteminin enflamatuar tepkisini yavaşlatarak vücudun kendisini bakteri, virüs gibi yabancı ve zararlı görünen maddeleri tanıması ve bunlarla savaşmasını sağlar
- Metabolizmayı düzenler
Kortizol Etkileri
Korku veya tehlike geçtikten sonra, kortizol seviyeniz normalleşmelidir. Kalbin, kan basıncı ve diğer vücut sistemleri normale dönecektir. Peki ya sürekli stres altındaysanız ve alarm düğmesi açık kalırsa?
Bu vücudunuzun en önemli fonksiyonlarını raydan çıkarabilir. Ayrıca, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir takım sağlık sorunlarına yol açabilir:
- Anksiyete ve depresyon
- Ağrılar
- Kalp hastalığı
- Hafıza ve konsantrasyon sorunları
- Sindirim ile ilgili sorunlar
- Uyku sorunu
- Kilo alımı
Kortizol Yüksekliği
Kortizol yüksekliği adrenal bezinizde bir nodül (kütle) veya beynin hipofiz bezindeki bir tümör nedeniyle vücudunuzu çok fazla kortizol üretmesi ile tetiklenebilir. Bu, cushing sendromu adı verilen bir duruma neden olabilir. Kortizol yüksekliği hızlı kilo alımı, ciltte kolay çürükler, kas güçsüzlüğü, diyabet ve diğer birçok sağlık sorunlarına yol açabilir.
Kortizol Düşüklüğü
Kortizol düşüklüğü vücudunuz bu hormonu yeterince üretemediğinde, Addison hastalığı sebebi olabilir, bu hastalığın belirtileri zamanla ortaya çıkar ve genellikle şu durumları içerir;
- Yara izlerinde ve cilt kıvrımlarında koyulaşma gibi ciltteki değişiklikler
- Her zaman yorgun olmak
- Daha da kötüleşen kas zayıflığı
- İshal, mide bulantısı ve kusma
- İştah ve kilo kaybı
- Düşük kan basıncı
Primer adrenal yetmezlik yani addison hastalığı ve sekonder adrenal yetmezlik durumlarında kortizol düşüklüğü görülür.
Sağlıklı Kortizol Değeri Nasıl Korunur? Kortizol tedavisi
Kortizol seviyenizi normal tutmanın ve doğru şekilde çalışmasını sağlamanın en kolay yolu stresi azaltmaktır. Vücudunuz yeterli kortizol üretemiyorsa, desteklemek için takviyeler verilir. Doktorunuz bu amaçla hidrokortizon tabletleri verebilir.
Kortizol seviyenizi kontrol altında tutmak ve vücudunuzun stresle mücadele edebilmesini sağlamak için şu basit ipuçlarını deneyin:
- Sağlıklı yiyin, egzersiz yapın ve uykunuzu iyi alın
- Masaj yaptırın
- Dışarı çıkın ve arkadaşlarınızla buluşun
- Etrafınızdaki diğer insanlara yardım etmenin yollarını bulun
- Gülün, etrafınızda pozitif insanlarla birlikte olun en iyi stres atma yöntemlerinden biridir
- Bir hobi edinin
- Yoga ve meditasyon yapmayı deneyin
Kortizol Hormonunun Normal Değerleri
Adrenal bezler tarafından, üretilen kortizol miktarı tam olarak dengelenir. Diğer birçok hormon gibi, kortizol beynin bir parçası olan hipotalamus ve hipofiz bezi tarafından düzenlenir. Kortizol hormonu günün belirli saatlerinde farklı değerler gösterir. Güne başlarken en yüksek seviyelerde bulunurken, ilerleyen vakitlerde giderek azalmaya başlar ve gece en düşük değerlere geriler. Yetişkinler için kortizol normal değeri aşağıdaki şekildedir.
- Sabah saatlerinde kortizol değeri : 0.25 ve 0.60 mikrogram/desilitre
- Öğlen saatlerinde kortizol değeri : 0,08-0,20 mikrogram/desilitre
- Akşam saatlerinde kortizol değeri : 0,04-0,13 mikrogram/desilitre
- Gece saatlerinde kortizol değeri : 0,02-0,07 mikrogram/desilitre