Otonom Sinir Sistemi Ne Demektir?
Tüm organ ve sistemlerimiz muazzam bir ahenk içinde çalışır. Hele sinir sistemi, anatomiyle uğraşanları hayretler içinde bırakmaktadır. Dolaşım, sindirim, solunum, boşaltım, üreme vb. vücut sistemleri farklı parçalardan oluştuğu gibi sinir sistemi de kendi içinde alt gruplara ayrılır. Otonom sinir sistemi bunlardan biridir.
Otonom sinir sistemi göz bebeklerinin istemsiz hareketleri, nefes alıp-verme, nabız, cinsel uyarılma, idrara çıkma ve sindirim gibi işlevlerden sorumludur. Kan damarlarının daralması veya genişlemesi, kalp atışı ve benzeri irademiz dışında gerçekleşen fonksiyonları yönetir.
Otonom Sinir Sisteminin İşlevi Nedir?
Otonom sinir sistemi, vücudun çeşitli mekanizmalarını koordine etmekle vazifelidir. Onlardan bazıları şöyledir:
- Kan basıncı
- Kalp ve solunum hızları
- Vücut ısısı
- Sindirim
- Metabolizma (dolayısıyla vücut ağırlığını etkiler)
- Su dengesi ve elektrolit (örneğin sodyum ve kalsiyum gibi)
- Vücut sıvılarının üretimi (tükürük, ter ve gözyaşı)
- İşeme
- Dışkılama
- Cinsel tepki
- Göz bebeği tepkisi
- Solunum (solunum) hızı
- Vücut ısısı
- Metabolizma
- Elektrolit dengesi
- Ter ve tükürük dahil vücut sıvılarının üretimi
- Duygusal tepkiler
Otonom Sinir Sistemi Anatomisi
Otonom sinir sistemi; salya akıtma, terleme, kan basıncı, kalp atış hızı ve solunum gibi olaylarla görevlidir. Peristalsis (yiyeceklerin bağırsaklardaki hareketi) de otonom sinir sisteminin kontrolündedir. Özetle vücudun otomatik işlevleri bu sinir sistemini ilgilendirir.
İki ana bölümden meydana gelen otonom sinir sistemi, merkezi sinir sisteminin dışındadır.
Sempatik (torakolomber kısım) ve parasempatik (kraniosakral kısım) olarak iki kısma ayrılır. Bunlar birbirine zıt olmasına rağmen uyum içinde çalışırlar.
Sempatik sistem “savaş ya da kaç” tepkisiyle ilişkilidir. Parasempatik sistem ise; rahatlama-gevşeme, sindirim vb. ile bağlantılıdır.
Otonom sinir sisteminin işlevleri bu iki kısımda farklılık arz eder. Siz istirahat hâlindeyken her şeyi parasempatik sistem kontrol eder.
Sempatik sistem yaşamsal tepkileri gerçekleştirir, acil durumda devreye girer. Korkunç bir şeyle karşılaştığınızda, tehlikeye girdiğinizde sempatik sinir sistemi kanınızı kaslarınıza taşır, nefes alma ve kalp atış hızınızı artırır.
Tehdit ortadan kalktığında parasempatik sinir sistemi vücudunuzun eski hâline dönmesini sağlar. Bu sayede normal nefes almaya başlarsınız, kalp atışı yavaşlar. Kan tehlike ânında direkt kaslara taşınırken o durum geçtikten sonra vücudun üreme veya sindirim sistemi gibi bölgelerine geri gönderilir.
Parasempatik ve sempatik sistemleri oluşturan bileşenlerin bazıları çevreseldir yani beynin dışındadır. Bazıları da merkezidir (beynin içerisinde yer alır.) Sindirim, kan basıncı, kalp atış hızı, terleme, vücut ısısı, cinsel uyarılma, idrara çıkma gibi fonksiyonlar bu iki sistem tarafından beraber kontrol edilir.
Otonom Sinir Sistemi İyi Çalışmıyorsa Hangi Belirtiler Yaşanır?
- Hipotansiyon (düşük tansiyon)
- Taşikardi (hızlı kalp atış hızı)
- Mesaneyi boşaltmada güçlük
- Rahatsız edici ağrılar ve acılar
- Ter eksikliği veya aşırı terleme
- Ayakta dururken baş dönmesi veya sersemlik
- Erektil disfonksiyon
- Kan basıncı sorunları
- İştahsızlık, şişkinlik , ishal , kabızlık veya yutma güçlüğü gibi sindirim güçlükleri
- Kalp sorunları
- Nefes alma ve yutma güçlüğü
- Erkeklerde boşalma zorluğu veya ereksiyonu sürdürme gibi cinsel sorunlar
- Kadınlarda vajinal kuruluk veya orgazm zorluğu gibi cinsel sorunlar
- Erkeklerde sertleşme sorunu
- Bayılma
- Yorgunluk
- Gastrointestinal semptomlar
- Uyuşma ve karıncalanma
- Şiddetli anksiyete veya depresyon
- İdrarını tutamamak