Trakeostomi Nedir?
Trakeostomi; nefes almaya yardımcı olmak için boğaza alt gırtlağa açılan küçük bir deliktir. Bu işlemde gırtlağa küçük bir tüp yerleştirilir. Nefes alındığında gelen hava ağız veya burundan girer. Ardından temiz hava gırtlaktaki trakea adı verilen tüpten akciğere ulaşır. Ancak eğer bir şekilde nefes alınamazsa trakeostomi işlemi yapılır. Trakeostomi; normal nefes alınmadığı durumlarda oksijeni akciğerlere iletir. Bu nefes alamama problemine solunum yetmezliği adı verilir.
Trakeostomi Işlemi Nasıl Yapılır?
Trakeostomi işlemi hastanelerde yapılmakta olup açık ameliyattır. Açık yapılan bir ameliyat doktorun doğrudan cerrahi alanı görmesini ve ona erişmesi anlamına gelir. Doktor, trakealarınızı (nefes borusu) açığa çıkarır ve trakealarınızı oluşturan kıkırdak halkalarını keser. Ardından; stoma (delik) oluşturduktan sonra, açıklığa bir trakeostomi tüpü yerleştirir.
Trakeostomi gerektiren durumlar şunlardır:
Trakeostominin gerekli olduğu birçok durum olabilir. En yaygın nedeni ise ciddi nefes alma zorluklarıdır.
Doktorunuz şu gibi durumlarda trakeostomi işlemi yapabilir:
- Nefes yollarının tıklanması
- Doğuştan nefes yolunda kusur
- Gırtlak kanseri
- Ödem, yaralanma veya akciğer kaynaklı nefes alma zorunluları
- Kronik akciğer kanseri
- Nefes yollarının sigara,buhar, gaz veya kimyasallardan yaralanmasi
- Uzun süreli koma
- Ciddi gırtlak veya ağız yaralamaları
- Yabancı bir cisim tarafından boğazın tıkanması
- Obstruktif uyku apnesi
- Mekanik ventilatör için uzun süreli ihtiyaç duyulması. (Bu trakeostominin en yaygın sebebidir.)
- Kronik akciğer hastalığı nedeniyle aşırı akciğer sekresyonları veya mukusun çıkarılması ihtiyacı
- Yutmada kullanılan kasların felci
- Şiddetli alerjik reaksiyonlar veya enfeksiyonlar
- Omurilik yaralanmaları
- Larinks (ses kutusu) etrafında ameliyat veya bölgenin alınmasıı. Bu gırtlak veya boğaz kanseri gibi hastalıklar için gerekli olabilir.
- Baş, boyun veya trakea ameliyatı
- Felç gibi durumlara bağlı yutma problemleri
Trakeostomi Risk ve Zararları Nelerdir?
Riskleri şunlardır:
- Kanama ve gırtlakta hasar
- Sinir hasarı
- Yakındaki kan damarlarına zarar
- Akciğer ile göğüs duvarı (pnömotoraks) arasında akciğerin çökmesine yol açabilen hava birikmesi
- Trakea ile tüpten yemek ve sıvı alan ağzınız arasındaki mideye (özofagus) anormal bir bağlantı (fistül)
- Nefes borusu astarının tahriş olması
- Trakeostomi tüpünden sonra deliğin kapanmaması
- Boyunda yara izi
- Pnömoniye (aspirasyon pnömonisi) neden olan akciğerlere salınabilir sekresyonlarla tüpün tıkanması
- Enfeksiyon
- Ses telleri, vokal kord sinirleri veya yemek borusunda hasar
- Akciğerlerde hasar
- Yutma güçlüğü
- Düşük tansiyon
- Akciğerlerde çökme, delinme veya pnömotoraks. Pnömotoraks; göğüs duvarı ile akciğerlerin dış dokuları arasındaki boşluğa hava girmesidir. Bu ağrı ve nefes darlığına yol açar.
- Yemek boru hasarı
- Tiroid bezinize zarar verin. Tiroid beziniz tırtılınızın (rüzgar borusu) her iki tarafında, larenksinizin (ses kutusu) hemen altında bulunur.
- Fistül gelişimi, trakea ve özofagusunuz arasında anormal bir bağlantı
- Larenksinizi kontrol eden sinirlerde hasar
- Ağrı ve nefes darlığına neden olan trakeadaki ciddi yaralanma
- Deri altı amfizemi, havanın cilt altında sıkıştığı bir durumdur
- Trakeostomi tüpü deplasmanı veya hasarı
- Trakeostominin kapanmasına yol açan operasyon sahasında yara izi
Nadir riskler şunlardır:
- Soluk borusunun daralması
- Soluk borusu ve gıda borusu arasında oluşan bir delik
- Soluk borusu doku ölümü (trakeal nekroz)
- Granüloma (iltihaplı dokunun küçük bir alanı)
Komplikasyon riskini artırabilecek bazı faktörler şunlardır:
- Yaş: bebekler ve yaşlı yetişkinler
- Sişmanlık
- Sigara içmek
- Zayıf beslenme
- Son hastalık, özellikle üst solunum yolu enfeksiyonu
- Alkolizm
- Uzun süreli hastalıklar
- Bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçların kullanımı
Trakeostomi Yapılan Hasta Konuşabilir mi ?
Trakeotomi olan kişi bu durumun öncesinde konuşma yeteneğini kaybetmediyse, trakeotomi sonrası yine konuşabilir.
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
6 hafta boyunca bisiklet, koşu, ağırlık kaldırma ve aerobik egzersiz gibi yorucu aktivitelerden kaçınmalısınız.
Yorgun hissettiğin zaman dinlenmelisiniz. Yeterli uyku almak iyileşmenize yardımcı olacaktır. İşten en az 2 hafta izin almanız gerekebilir.
Odanızda sıcak bir nemlendirici kullanın.
Tarkeostomi tüpü ile nasıl ilgileneceğiniz: Görevli hemşire trakeostomi tüpünü nasıl temizleyeceğinizi ve nasıl çıkaracağınızı size gösterecektir. Oluşabilecek enfeksiyonları önlemek için trakeostomi tüpünü günde en az iki defa temizlemeniz gerekecektir. Trakeostomi takılı olduğu sürece temizleme ve değiştirme işlemlerine devam edeceksiniz.
Trakeostomi işlemi sonrası konuşma: Trakeostomi işleminden sonra nefes borusundan çıkan hava tüpten dışarı çıktığı ve ses tellerine yetişemediği için konuşmaya çalıştığınız halde konuşamayacaksınız. İletişim için bir kalem ve kâğıt yanınızda bulundurmanız gerekir.