Purpura Nedir?
Purpura; cilt üzerinde morarma benzeri lekelere denir. Bu durum, kan damarları sızıntı yapıp kanı cilt altında biriktirdiğinde meydana gelir. Lekeler büyük ve morarma benzeri veyahut küçük kızarık şeklinde olabilir. Bu lekeler de boyuna ve görünüşüne göre adlandırılmaktadır. Kızarıklık benzeri küçük lekelere peteşi, büyük morarma benzeri lekelere ise ekimoz denilmektedir.
Purpura Sebepleri Nelerdir?
Purpura, küçük kan damarlarının patlayıp cilt altında kan birikmesine denir. Bu durum, ciltte küçük noktalardan büyük lekelere kadar değişen mor lekeler oluşturabilir. Purpura lekeleri genellikle iyi huyludur (kanserli değildir), ancak kan pıhtılaşma bozukluğu gibi daha ciddi bir tıbbi durumun varlığını gösterebilir.
İki çeşit purpura vardır: Nontrombositopenik ve Trombositopenik. Nontrombositopenik, kanda normal trombosit seviyelerine sahip olduğunuz anlamına gelir. Trombositopenik, normal trombosit sayısından daha düşük bir değere sahip olduğunuz anlamına gelir.
Trombositler, kana pıhtılaşma özelliği veren küçük moleküllerdir. Purpura ve normal trombosit düzeyleri olanlarda nontromobostopenik purpura denilen bir durum vardır, ancak normal seviyedeki trombositlerden daha düşük olanlarda trombositopenik purpura vardır.
Nontrombositopenik purpura sebepleri şunlardır:
- Kan pıhtılaşmasını etkileyen bozukluklar
- Kan damarlarında iltihap
- Scurvy (iskorbüt hastalığı) veya C vitamini eksikliği
- Belirli doğuştan bozukluklar
- Telanjiektazi (kırılgan cilt ve bağ dokusu) veya Ehlers-Danlos sendromu gibi doğumda veya doğum öncesi mevcut olan hastalıklar
- Steroid ve trombosit fonksiyonunu etkileyen bazı ilaçlar
- Zayıf kan damarları
Trombositopenik purpura sebepleri şunlardır:
- Trombositlerin oluşmasını veya normal pıhtılaşmayı engelleyen ilaçların kullanımı
- Vücudun trombositlere karşı bağışıklık reaksiyonunu başlatmasına neden olan ilaçların kullanımı
- Son zamanlarda yapılan kan nakli
- Idiopatik trombositopenik purpura gibi bağışıklık bozuklukları
- Kan dolaşımında enfeksiyon
- HIV veya Hepatit C veya bazı viral enfeksiyonlar (Epstein-Barr, rubella, sitomegalovirüs) ile enfeksiyon
- Rocky Dağı benekli ateşi (kene ısırığı)
- Sistemik lupus eritematöz
Purpura Nasıl Teşhis Edilir?
Purpura sorunu için cildiye doktoruna gidilmelidir.Doktor, purpurayı teşhis etmek için cilt muayenesi yapacaktır. Aile ve kişisel sağlık geçmişi ile ilgili sorular sorabilir. Doktor ayrıca, kan ve trombosit sayım testlerine ek olarak bir cilt biyopsisi de yapabilir.
Bu testler, purpuranın trombosit veya kan bozukluğu gibi daha ciddi bir durumun olup olmadığını değerlendirmenize yardımcı olacaktır. Trombositlerin seviyeleri purpura nedenini belirlemenize ve doktorun en iyi tedavi yöntemini uygulamasına yardımcı olacaktır.
Purpura hem çocuk hem de yetişkinlerde görülebilir. Çocuklarda viral bir enfeksiyon sonrasında gelişir ve genellikle herhangi bir müdahale olmaksızın tamamen iyileşir. Trombositopenik purpuraya sahip çocukların çoğu, hastalığın başlangıcından birkaç ay sonra tamamen iyileşmektedir. Bununla birlikte, yetişkinlerde, purpura nedenleri genellikle kroniktir. Belirtilerin kontrol altına alınması ve trombosit sayılarını sağlıklı bir aralıkta tutulması için tedaviye ihtiyaç vardır.
Purpura Nasıl Tedavi Edilir?
Doktorun önereceği tedavi şekli, purpuranın oluşum nedenine bağlı olarak değişmektedir. Hafif trombositopenik purpura tanısı konan yetişkinler herhangi bir müdahale olmaksızın iyileşebilir.
Purpuraya neden olan bozukluk kendi başına iyileşmezse hastanın tedaviye ihtiyacı olacaktır. Tedaviler arasında ilaçlar ve bazen splenektomi veya dalağın alınması için ameliyat yer alır. Ayrıca aspirin, kan sulandırıcı ve ibuprofen gibi trombosit fonksiyonlarını bozan ilaçların takibide gerekebilir.
Kortikosteroidler
Kortikosteroid ilaçlara başlatılması bağışıklık sisteminin aktivitesini azaltarak trombosit sayısını yükseltmeye yardımcı olabilir. Trombosit sayısının güvenli bir seviyeye geri dönmesi genellikle 2 ila 6 hafta kadar sürmektedir.
İntravenöz İmmünoglobulin
Eğer purpura tipiniz ciddi kanamaya neden oluyorsa, doktorunuz intravenöz immünoglobulin (IVIG) olarak adlandırılan intravenöz bir ilaç verebilir. Eğer trombosit sayısını ameliyattan önce hızlı bir şekilde arttırmanız gerekiyorsa size de İVİG verebilirler. Bu tedavi genellikle trombosit sayısını yükseltmede etkilidir, ancak etki genellikle kısa vadede olur. Baş ağrısı, mide bulantısı ve ateş gibi yan etkilere neden olabilir.
Diğer İlaçlar
Kronik immün (idiopatik) trombositopenik purpura (ITP) olan kişilerde trombosit düşüklüğünü tedavi etmek için kullanılan en yeni ilaçlar, romiplostim (Nplate) ve eltrombopag (Promacta) ‘dır. Bu ilaçlar kemik iliğinin daha fazla trombosit üretmesine neden olur, bu da morarma ve kanama riskini azaltır. Potansiyel yan etkiler ise şunlardır:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı
- Eklem veya kas ağrısı
- Kusma
- Artan kan pıhtılaşması riski
- Akut respiratuvar distres sendromu
- Gebelik
Splenektofi
Eğer ilaçlar trombositopenik purpura tedavisinde etkili olmazsa, doktorunuz splenektomiyi önerebilir. Dalağı almak trombosit sayısını yükseltmenin hızlı bir yoludur. Bunun nedeni, dalak vücutta trombositlerin ortadan kaldırılmasından sorumlu ana organdır.
Bununla birlikte, splenektomiler herkes için etkili değildir. Ameliyat ayrıca kalıcı olarak artan enfeksiyon riskini de beraberinde getirmektedir. Acil durumlarda, purpura aşırı kanamaya neden olduğunda, hastaneler trombosit konsantreleri, kortikosteroidler ve immünoglobulin nakilleri gerçekleştirir.
Purpura ile Yaşamak
Bazen vücutta purpura ile oluşan lekeler tamamen gitmez. Bazı ilaçlar ve aktiviteler bu lekeleri daha da kötü hale getirebilir. Yeni lekeler oluşturma riskinizi azaltmak için trombosit sayısını azaltan ilaçlardan kaçınmalısınız. Bu ilaçlar arasında aspirin ve ibuprofen sayılabilir. Ayrıca, yüksek etkili faaliyetler yerine düşük etkili faaliyetler seçilmesinde fayda vardır. Yüksek etkili aktiviteler; yaralanma, morarma ve kanama riskini artırabilir.