Kan Nedir, Görevleri Nelerdir?
Kan plazma, kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri ve platelet(trombositten) oluşan bir sıvıdır. Kanın rengi kırmızı ve kırmızının tonlarıdır. Plazma kanın temel bileşenidir ve çoğunlukla proteinler, iyonlar, besin maddesi ve artıklarla su içerir. Kırmızı kan hücreleri oksijen ve karbondioksit taşımaktan sorumludur. Plateletler kanın pıhtılaşmasından sorumludur. Beyaz kan hücreleri bağışıklık sisteminin bir parçasıdır ve bağışıklık sisteminde işlev görür. Kan ve dokulara oksijen sağlamak, hücrelere aminoasit, yağ asitleri ve glükoz gibi gerekli besin maddeleri sağlamak ve karbondioksit, laktik asit ve üre gibi atık maddeleri ortadan kaldırmak dahil yaşamsal faaliyetlerin merkezi olan çok sayıda fonksiyona sahiptir. Bu makalemizde kanın nelerden meydana geldiğinden ve kanın görevlerinden bahsedeceğiz.
Kanın Yapısı Nelerden Oluşur?
Kan çok sayıda hücre tipinden oluşur:
Plazma: Plazma kan hücrelerinin bekletildiği saman renkli bir sıvıdır. Yaklaşık %90’ı sudan ve sodyum, potasyum ve proteinler gibi elektrolitlerden oluşur.
Kırmızı Hücreleri: Kırmızı kan hücrelerinin temel işlevi oksijen taşımaktır. Kırmızı kan hücreleri hemoglobin denen bir protein barındırır. Her kırmızı kan hücresinin dalak tarafından yok edilmeden önce yaklaşık 120 günlük ömrü vardır. Yeni hücreler birçok kemiğin iliğinde üretilir.
Beyaz Kan Hücreleri: Hepsinin görevi hastalık ve enfeksiyonlarla savaşmaya yardım etmek olsa da çok sayıda beyaz kan hücresi türü vardır. Tipik olarak birkaç günlük ömürleri vardır ve kanın her 1 mikro-litresinde sadece 5-10 bin beyaz kan hücresi vardır.
Plateletler (Trombosit): Platetler aşırı vücut sıvı kaybını önlemek için kanın pıhtılaşmasına dahil olan disk şekli hücre parçalarıdır.
Kanın İşlevleri:
Kan şu işlevleri gerçekleştirir:
Oksijen ve Karbondioksit Taşımak: Kan, oksijeni akciğerler, ağız boşluğu gibi solunum yüzeyinden vücut dokularına ve karbondioksiti dokudan solunum yüzeyine taşır.
Besin taşımak: Kan sindirilmiş besinleri vücudun farklı hücrelerine taşır.
Atık maddeleri taşımak: Kan hücrelerin ve organların atık maddelerini atmak için böbrekler, akciğerler, cilt ve bağırsaklara taşır.
Kimyasal koordinasyon: Endokrin bezleri tarafından üretilen hormonlar hayati dokulara kan tarafından dağıtılır.
Enfeksiyonlara karşı savunma: Bakteri ya da hastalığa sebep olan başka bir patojen vücuda girdiğinde beyaz kan hücreleri tarafından parçalanır ve böylelikle vücutta hastalığa karşı bağışıklık sağlanmış olur.
Kanın pıhtılaşması: Aşırı kanamayı önlemek için kan pıhtı oluşturur.
Hormonları taşımak: Bütün hormonlar kan tarafından taşınır.
Su dengesi: Kan vücut sıcaklığını sabit tutar ve hücrelerin sitoplazmaları arasında su dağıtır.
Sıcaklığı düzenlemek: Derin dokularda üretilen sıcaklık vücut yüzeyine alınır böylelikle yayılabilir ve vücut sıcaklığı sürdürülür.
Basıncın sürdürülmesi: Arterler atmosferik basıncın dengelenmesine yardım edecek kan basıncı üretir.
Kanın Diğer Görevleri Nelerdir?
- Hücrelere ve dokulara oksijen sağlamak
- Hücrelere aminoasit, yağ asitleri ve glükoz gibi gerekli besin maddeleri sağlamak
- Vücudu enfeksiyon ve yabancı maddelerden korumak
- pH seviyesi ve vücut sıcaklığını düzenlemek. Asit ve bazı etkileşime sokarak pH’ı düzenler.
- Vücudun bir parçasından diğerine hormonları taşımak, mesajları iletmek ve önemli süreçleri tamamlamak
- Böbrek tarafından ortadan kaldırılmaları için atık maddeleri taşır.
- Vücut sıcaklığımızı düzenler.
- İltihaplanma da role sahiptir. Örneğin; lökositler mikroorganizmaları parçalar, plateletler kan pıhtılaşmasını başlatır vb.
- Kan yaraları kapatır ve kanın pıhtılaşması sürecinde yardım eder.
- Kan protein olan ve vücudumuzu nükleik asitlerden koruyan interferon ve antitoksin üretir.
- Kan vücudun hastalıklara karşı savunmasına yardım eder.
- Kan vücudu enfeksiyon tehlikelerinden ve hastalığa sebep olan bakteriden korumada önemli bir görev gerçekleştirir. Kanda bulunan beyaz kan hücreleri vücut hücrelerinin ciddi hasarlarına sebep olan virüs ve mikropları öldürebilen antikorlar ve proteinler üreterek vücudun farklı organlarının korunmasından sorumludur.