Ön Çapraz Bağ Kopması Yırtığı Neden Olur Kendiliğinden İyileşir mi?
Dizlerimizde diz eklemlerinin sabit durmasını sağlayan çok önemli 4 bağ bulunuyor. Bunlar ön çapraz, arka çapraz, iç yan ve dış yan bağlardır. Bu bağlar femur denilen uyluk kemiği ile tibia denile bacak kemiğini birbirine bağlar. Aynı zamanda ön çapraz bağ diz ekleminin içinde ve ortasında bulunur. Birbirini çaprazladıkları için ön ve arka çapraz bağ diz stabilitesi için çok önemli bir görev üstlenir. Spor faaliyetleri ile iç içe olan her yaştan insan, bu çapraz bağlardaki yaralanmaları sık sık yaşamaktadır.
Ön Çapraz Bağ Kopması, Yaralanması Neden Olur?
Futbol ya da basketbol gibi hareketli ve tempolu sporlarda ön çapraz bağ yaralanmaları daha sık görülmektedir. Çünkü sporcular bu faaliyetlerde sabit ayak üzerinde vücutlarını aniden döndürebilirler ki bu durum ön çapraz bağın kopmasına neden olur. Yani bu bağın kopması için illa zedelenme ya da darbe gerekmez. Krampon adın verilen çivili futbol ayakları, yere sabit bir şekilde basılmasına yardımcı olur. Ancak bu esnada sporcu aniden vücudunu döndürür ise çapraz bağlarda kopma yaşanabilir. Zaten sporcu gövdesini aniden döndürdüğünde ani bir kopma hissinin bacağında oluştuğunu fark eder. Bu hissi takip eden birkaç saat içinde bacak şişer. Çünkü hareket sonrası kopan bağdan diz içine kan akar ve bu kan şişliğe neden olur. Hatta dizden kopma sesi dahi duyulabilmektedir. Yani travma sonucunda sporcunun bu sesin geldiğini söylemesi, tanı sürecinde oldukça önemlidir. Sporcu bu travma sonrası sporuna devam ettirilmez.
Ön Çapraz Bağ Kopması, Yaralanması Belirtileri Nelerdir?
Ön çapraz bağı kopan hastaların birkaç gün ya da hafta içinde iyileşebilirler. Çünkü ağrı ve şişlik bu sürede geçer. Ancak çoğu zaman bu sporcular bacaklarında ve dizde boşalma hissi olduğu şikayeti ile yeniden doktora başvurabilirler. Özellikle merdiven inerken dizi kontrol edememek en sık yapılan şikayetlerdendir. Durma ve dönme hareketlerinde de dizlerde ani hissi hakim olmaya devam edebilir.
Akut yırtıklar söz konusuyken hastanın ağrı ve şişliği fazladır. Hatta dizde gerginlikte söz konusu olduğundan muayenenin yapılması da güçleşebilir. Bu tip durumlarda röntgen çekilerek, hastanın bacağında kırık olup olmadığı gözlemlenir. Daha önce yırtık ya da kopma yaşamış hastalar için tanıyı koymak diğerlerine göre daha kolay olacaktır.
Ön Çapraz Bağ Kopması Nasıl Teşhis Edilir?
Ön çapraz bağ yırtığı için uygulanan testler Ön Çekmece testi, lachman testi ve pivot-shift testidir. Ayrıca detaylı bir şekilde diz muayenesi de yapılmaktadır. Eğer hasta ağrı ve tedaviden korkmaz ve bacağını serbest bırakır ise fiziki muayene ile teşhis koymak ta mümkündür.
Eğer hasta ağrıya ek olarak kilitlenme sorunu da yaşıyor ise ön çapraz bağ yırtığına menüsküs de eşlik ediyor diyebiliriz. Eklemleri oluşturan kemik yapılarında eğer kısık ya da çatlak söz konusu ise tedavinin seyri değişeceğinden röntgen çekilmelidir. Bu röntgen filmlerinde eklemden yüzeyinden kopan ve yine eklem yüzeyine düşen kemikler görülebilir. Eğer hastanın çok ağrısı var ise yeterli muayene yapılamayabilir. Bu tarz durumlarda hasta gönderilir ve yaklaşık 10 gün sonra yeni bir muayene yapılır. MR hem bağ yırtıkları, hem menüsküs yırtıkları hem de olası kıkırdak lezyonu gibi sorunların tamamen görüntülenebilmesine yardımcı, etkili bir tanı yöntemidir.
Ön Çapraz Bağ Kopması Ameliyatı
Sporla aktif olarak uğraşan her insan, ön çapraz bağ yırtılmaları konusunda bilgi sahibidir. Genellikle bu yırtılmaların en etkili tedavi şekli ameliyat olmaktadır. Ancak cerrahi müdahale için de bazı faktörler değerlendirilmektedir. Örneğin kişinin spora yeniden dönme isteği, dizdeki gevşeklik durumu, şikayetleri ve hastanın yaşı bu faktörler arasında yer almaktadır. Ayrıca operasyon sonrası uygulanacak rehabilitasyona uyum sağlayıp sağlayamayacak olması da tedaviyi değiştiren faktörlerden biridir.
Cerrahi müdahale süresi menüsküs yırtığı ya da farklı bir lezyon bulunup bulunmamasına göre 90 dakikaya kadar uzayabilmektedir. Ayrıca teknolojik kapalı yöntemler ile ameliyat sağlanmaktadır. Ameliyat sırasında, düşünüldüğünün aksine kopan ön çapraz bağ birleştirilmez. Çünkü özellikle yetişkinlerde bağ saçaklı şekilde yırtıldığından, yeni bir bağ dokusu takviyesi ile onarım sağlanır. Bunun için kişinin kendinden ya da kadavradan alınan bağlar nakledilir. Kişinin kendinden elde edilen bağına Otogreft, kadavradan elde edilmiş bağa ise Allogreft adı verilmektedir.
Ön Çapraz Bağ Kopması Ameliyatı Sonrası
Genellikle ön çapraz bağ kopmaları sonrasında hasta 1 gün dinlendirilir ve sonrasında rehablitasyon sürecine geçilir. Zaten tedavi sonrası hasta kolay iyileşebilmekte, hatta ameliyattan hemen sonra koltuk değnekleri ile ayağa kalkabilmektedir. Ancak ameliyat sonrası bir hafta hastanın koltuk değneği kullanmaya devam etmesinde fayda bulunuyor. Çünkü dize aşırı yüklenme engellenerek iyileşme süreci hızlandırılmış olur. Hasta yaklaşık 3 hafta içinde toplarlar ve dizini artık eskisi gibi kullanmaya başlayabilir. Eğer hastanın evde kendi yaptığı egzersizleri yetersiz olur ise hasta bir fizyoterapistten destek almalıdır. Hastanın tamamen iyileşmesi ve dokunun kemiklere tutunarak kaynaması yaklaşık 6 haftayı alacaktır. Bu süre öncesinde hastanın araç kullanmaması gerekecektir. Hasta 4 ile 6 ay sonrasında sporuna geri dönebilir. Ancak tam anlamıyla bir iyileşmenin 1 yılı bulabileceği de asla unutulmamalıdır. Eklem sertliği, ağrı, kanama, enfeksiyon, yerleştirilen tendonda gevşeme gibi durumlar, ameliyat sonrası yaşanabilecek komplikasyonlardandır. Hastanın bu komplikasyonlar karşısında tedbirli davranması ve bağın yeniden kopabileceğini unutmaması gerekmektedir. Üstelik bu komplikasyonlar yalnızca ameliyat sonrasında değil, ameliyat sırasında da görülebilmektedir. Ayrıca hasta tamamen iyileşme göstermeden spora başlamamalı ve dizine çok yüklenmemelidir.
Ön çapraz bağ kopması kimi zaman ameliyata gerek kalmadan kendiliğinden iyileşebilir. Ne zaman yürüyeceğinizi doktor belirler.