Otoimmün hastalıklar, vücutta akut ve kronik inflamasyona (iltihap/yangı) neden olan, organizmanın kendi hücre, doku ve organlarına karşı verdiği immünite reaksiyondur. Bu duruma Otoimmün bozukluğu veya bağışıklık sistemi hastalıkları da diyebiliriz. Organizmanın kendi hücre ve dokularına saldırmasına otoimmünite denir. Bu reaksiyon neticesinde meydana gelen antikor cevabına ise otoantikor denir.
Bağışıklık immün sistem nedir antikor nedir makalemizden okuyabilirsiniz.
Otoimmün hastalıklar nelerdir ve neden olur
Her insanda düşük seviyelerde kendi özantijenlerine karşı otoantikor üretilebilir. Genel olarak toplumun % 5’lik kısmı otoimmün hastalıklar ile mücadele etmektedir. Otoimmün hastalıklar yaklaşık olarak 80 kadardır. Organları veya sinir ve kas sistemlerini bağışıklık sistemi hastalıkları vardır. Otoimmün hastalıkları bir veya birden fazla organ yada dokuda görülebilir.
Otoimmün hastalıklar neden olur
Savunma sistemi WBC lökosit akyuvar hücreleri ile vücuda yabancı olan patojenlere veya yabancı maddelerin cinsine göre belli ölçüde reaksiyon gösterir. Normal çalışan immün sistem mekanizması organizmaya ait olan ile olmayanı ayırt eder.
Otoimmün hastalıklarda ise immün sistem organizmaya ait olan ile olamayanı ayırd edemez. Otoimmün hastalıklar neden olduğu, bilinmiyor genetik nedenler ve bulaşıcı enfeksiyonlar bu hastalıkları başlattığı sanılmaktadır.
Otoimmün hastalıklar organlarda büyümeye ve fonksiyon bozukluklarına neden olur. Damarları, bağ dokularını, endokrin bezleri, tiroid bezlerini, eklemleri, kasları kan hücrelerini, deriyi ve pankreası tutabilir.
Otoimmün hastalıklar listesi
Organa spesifik otimmün nedir
- Hashimoto hastalığı hipertioidi
- Graves hastalığı hipotiriodi
- Çölyak hastalığı
- Otoimmun hemolitik anemi
- Persiyöz anemi
- Addison hastalığı (böbrek üstü bezleri)
- Myastenia gravis
- Goodpasture sendromu
- Otoimmun atrofik gastrit (vitamin B 12)
- Otoimmun ensefalit
- Otoimmun trombositopeni
- İnsuline bağımlı diabetes mellitus
- Primer biliyor siroz
- Toksit guatr
- Ülseratif kolit kalın bağırsak
- Crohn hastalığ ince bağırsak
Sistemik otoimmün hastalıkları nedir
- Romatoid artrit
- Sistemik lupus eritematosus
- Reiter sendromu
- Poliarteritis nodoza
- Sjögren sendromu
- Sistemik sklerozis
- Polimiyozit dermatomiyozit
- Vaskülit sendromları
- Karışık bağ dokusu hastalıkları
Organa spesifik yaygın otoimmün hastalıklar
Otoimmün cevap sadece ilgili organa veya dokusunda bulunan antijeni hedef alır. Dolayısıyla hedef organda meydana fonksiyon bozukluklarına ait bulgular ortaya çıkar.
Bu duruma örnek en yaygın hastalıklar şunlardır;
- Tiroid bezleri hipo ve hiper tiroidi hastalıkları
- Böbrek üstü bezlerdeki adrenalin hormonu
- Midede intrensek faktöre bağlı persiyöz anemi ( vitamin B12 eksikliği)
- Hematolik anemi, pankreas, insüline bağımlı diabet Goodpasture sendromu
Sistemik otoimmün hastalıkları neden olur
Bir çok antijene karşı otoimmün cevaplar oluşur dolayısıyla bir çok doku ve organ hasarı meydana gelir. Bunun nedeni B ve T lenfositlerinin görevlerini yaparken aşırı hiperaktif olmalarıdır. ( T ve B lenfositleri nedir) Lenfositlerin T ve B hücrelerinden başka yardımcı hücreleri vardır, hümoral (plazma) ve hücresel savunma yaparlar.
Bu işlevlerini yerine getirirken hücre zarları üzerinde, bellek düzenleyici ve baskılayıcı reseptörler taşıyan yardımcı hücreleri vardır.
Bunlar C4, CD8, T baskılayıcı, T bellek, B bellek, B immünglobin, B hücresel antikor hücreleridir. Bu hücreler çeşitli virüs, kemik iliğinde, timus bezinde, yetersiz beslenme veya başka faktörlerlerden kaynaklanan bozukluklar neticesinde otoimmün bozukluklar meydana gelebilir.
Sistemik otoimmüniteye örnek hastalıklar
- MS hastalığı (Multiple skleroz) santral sinir sistemini tutan kollarda ve bacaklarda his kaybına neden olabilir.
- MS hastalığına T lenfositler neden olur sinir sisteminde midelin kılı inflamosyonu tablosu ortaya çıkar. ( Folik asit ve B12 vitamini)
- Romatoid artrit 40, 45 yaşından sonra ortaya çıkan eklemlerde kronik enflamasyona neden olan iltihabi eklem romatizmasıdır.
- Romatoid artrit kalp, damar, kan ve solunum sistemleri üzerinde etkileri görülebilir, romatoid artrit el ve ayak eklemlerini simetrik karşılıklı tutan bir hastalıktır.
- Romatoid artrite neden olan otoantikorlar eklem yerlerinde depolanır ve çeşitli otoimmün kompleksler meydana getirerek inflamasyona neden olur.
- Sistemik lupus eritematosus kadınlarda erkeklere göre 10 kat daha fazla görülen bir otoimmün hastalıktır ateş, halsizlik deride kırmızı döküntüler belirtileridir.
- Sistemik lupus eritematosus kan hücrelerinden eritrositleri ve trombositleri, deriyi, böbrekleri, akciğer zarını ve santral sinir sistemini tutabilir.
Otoimmün hastalıkların belirtileri
Hastalığın türüne, seyrine ve şiddetine göre değişik tablolar ortaya çıkabilir.
- Ateş
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Bitkinlik
- Yaygın vücut ağrıları
- Genel hasatalık hali
- Eklem ağrıları
- Enflamasyon iltihabi durumlar
- Ellerde ve Bacaklarda uyuşma
- Yüz ve deride anormal durumlar
- Deride kırmızı döküntüler
- Karın ağrıları gibi
Otoimmün hastalıkların tedavisi varmı
- Otoimmün hastalıkların tedavileri daha çok hastanın hayat kalitesini arttıcı ve ortaya çıkan tabloyu hafifletici ve kontrol altına almaya yöneliktir.
- Sadece otoimmün bozukluğunun olduğu bölge hedef alının normal immün sisteme pek müdahale edilmeden zarar vermeden tedavi yapılmaya çalışılır.
- Lenfosit artışını azaltan iltihabi inflamosyonu düşüren immünspresif, yani baskılayıcı ilaç tedavileri uygulanır kortizon, azatioprin ve siklofosfamid etken maddeli ilaçlar verilir.
- Organ nakilli ve otoimmün hastası kişilerede organ ve dokulara saldıracak özel T lenfositlerini baskılayan, fakat diğer, T lenfositlere müdahale etmeyen ilaçlar verilir.
- Myastenia gravis hastalarında timüs bezini ameliyat ile alınması ile timus bezinde anormal T lenfosit hücrelerinin gelişimi engellenir.