Folik asit nedir, 1943 yılında doğal besin maddelerinden elde edilmiş yani ayrıştırılmıştır. Folat yeşil yapraklı bitkilerde doğal olarak bulunur, folik asit ise folat molekülünün sentetik formudur. Sağlıklı yetişkinlerde folat eksikliği olmaz ancak bazı yetersiz ve yanlış diyet programları. Artan ihtiyacın karşılanmasına yönelik, hamilelik, bebeklik, çocukluk ve yaşlı olmak
Folik asit nedir, B9 vitamini olarakta bilinir, folat eksikliğine bağlı gelişen hastalıklar genellikle demir eksikliğine neden olur. Bazı insanlar demir ihtiyacını beslenme yolu ile karşılayamaz, demir eksikliğine bağlı kansızlık yaşar. Kansızlık anemisinin sebeplerinde biride demir emilim eksikliğine bağlı folik asit ile vitamin B12 eksikliğidir.
Fakat Folik asit vitamin B9 eksikliği sadece demir eksikliği ile bitmiyor. Hamilelikte embriyo gelişimi, sinir sistemi, kardiyovasküler sistem hastalıkları ve kanser gelişimine bağlı etkileride vardır.
Folik asit nedir ve hangi fonksiyonları düzenler
Folik asit tabiatta doğal hali ile bulunurken insan metabolizmasında folat veya folasin adı ile bilinir. Folik asit (Pteroyl-L-glutamik asit) statik ve sentetik formunda, suda eriyen B grubu vitaminidir. Bazı ülkelerde tahıllı gıdalara 1.4 mg /kg dozda folik asit ilavesi zorunludur.
Folat folik asit, vitamin B12 ve B6, DNA sentezinde (metilasyonun) hücre gelişimi, kanser ve psikolojik bozukluklarına karşı önemli rol üstlenir. Folat folik asit varlığı ayrıca kalp damar sağlığı üzerinde pozitif etkilere sahiptir.
Folik asit nedir hücre fonksiyonunda rolü
- Bileşik cisimler organik ve anorganik ikiye ayrılır, karbon ve hidrojen atomu birlikte bulunan bileşiklere organik madde veya cisim denir.
- Bütün canlıların hücre yapılarında karbon ve hidrojen birlikte bulunur. Karbon veya hidrojen birlikte bulunmayan bileşik cisimler ise anorganik cisimdir.
- Folat molekülü hücrede metabolizma olmadığı için hücre yapımında karbon atomlarının transferini sağlayan iskelet yapıyı meydana getirir.
Folik asit eksikliği kanser ilişkisi
- Kanser vakalarında hücre çoğalmaları ve metabolizma hızı artışı nedeni ile vücudun folat ihtiyacı artar.
- Folat eksikliği ve buna bağlı gelişen kan homosistein düzeyindeki artış, folik asit eksikliğini derinleştirir.
- Yetersiz folat düzeyi kemik iliğinde sağlıklı hücre bölünmesini ve karbon geçişini bozar.
- Sonuç olarak megaloblastik anemi yani anormal büyük ve yetersiz sayıda kan hücreleri meydana gelir.
- Megaloblastik anemi vücdün hızlı yenilen hücrelerinede zarar verir, eritrosit ve lökosit sentezi bozulduğunda immün sistem yetersizliği gelişebilir.
Folik asit eksikliği nörolojik ilişkisi
- Sinir sistemi ile ilgil bileşikler serotonin, dopamin, epinefrin, norepinefrin ve metiyonin hormonlarıdır.
- Folik asit B12 ve B6, sinir sistemi üzerinde etkili olan hormonların denge ve metabolik fonksiyonlarında görev alır.
Folik asit eksikliği kalp damar ve felç ilişkisi
- Et ürünleri ile metabolizmaya giren bir amino asit olan homosistein, folik asit B12 ve B6 ile birlikte zararsız başka bir amino aside dönüşür.
- B12, B6 ve folik asit eksikliği, kan dolaşımında fazlalığı zararlı olan homosistein düzeyinin yüksek kalmasına neden olur.
- Yüksek homosistein düzeyi damar sertliğine ve pıhtılaşmaya neden olur, bu problem kalp ve inme felç hastalıklarına zemin hazırlar.
Folik asit eksikliği bebek ve hamilelik
- Folik asit DNA sentezinde üstlendiği roller ile genetik yapının gelişimi ve korunmasına yöneliktir.
- Hamilelikte artan ihtiyaca bağlı folak ve vitamin B12, B6 ihtiyacları gelişebilir, bu neden ile hamileliğin ilk aylarında takviye olarak verilir.
- Folik asit takviyesi doktor tarafından ayarlanır, folik asit ve vitamin B12 alan anne adaylarında bebeklerin gelişimi üzerinde katkı ve koruma sağlar.
Folik asit hamilelik öncesi takviye gereklimi
- Embriyon gelişiminin 18 ve 28. Günleri arasında beyin ve omurilik oluşumunda tüpün kapanma aşamasında meydana gelen hatalara nöral tüp defekleri denir.
- Doğum anomalilerinin en ağır ve yaygın görülen vakaları (NTDs) nöral tüp defektleri olmaktadır.
- Doğum anormalilerin önlenmesi amacı ile üreme çağındaki kadınlara günde 0.4 mg folik asit almaları önerilir.
- Hamilik öncesi folik asit alımı NTDs ve kalp damar hastalığı risklerini % 70 oranında azalttığı belirlenmiştir.
Folik asit hamile kalmaya yardimci olurmu
- Folik asit progesteron seviyesini düzenlemeye yardımcı olur ve doğurganlığı arttırır.
- Progesteron adet döneminin ikinci yarısında salgılanan bir kadınlık hormonudur
Folik asit içeren besinler nelerdir
Besinlerdeki folik asitler çeşitli gıda proseslerinde özelliğini yitirebilir suya geçebilir. Soğuk sıcak press, konserve, dondurulma ve çözülme gibi şartlar hücre zarını delerek folik asit kaybına neden olabilir. Mevsimine göre taze gıdaların tüketilmesi bu noktada önem arz etmektedir.
- Folat açısından zenginleştirilmiş tahıllar
- Yeşil yapraklı sebzeler ıspanak, semiz otu, roka ve pazı
- Yumurta hem folat hemde demir içerir
- Et, karaciğer, dalak ve ilikli kemik suyu
- Turunçgiller, portalla, greyfurt ve suları
- Hurma, ananas ve anana suyu
Folik asit değerleri ve günlük folik asit ihtiyacı
15 yaş altı 3.21 ng/ml
15 yaş üstü 3.17 ng/ml
Günlük folik asit (B9) ihtiyacı 400 mcg (mikrogram) hamilelik döneminde, 600 mcg emzirme döneminde 500 mcg.
Folik asit ilaçları
Folik asit eksikliğine bağlı rahatsızlıkları bulunmayan çocuk ve yetişkinler takviye folik asit kullanımına ihtiyacı yoktur.
Megaloblastik ve makrositik anemiye bağlı kansızlıklarda ve demir emilim eksikliği olan hastalarda folik asit ilaç takviyesi yapılabilir.
İhtiyac olmadan folik asit ilaçları kullanmaz folik asit yüksekliğine sebep olur, bu durum kanser hücrelerinin çoğalmasına neden olabilir.
Dolayısıyla folik asit vitamin B9 ve vitamin B12 ve B6 içeren gıdalar tüketmeniz yeterlidir, ilaç takviyesi doktor tarafından reçete edilmelidir.