Yaz aylarının yaklaşması ile herkesin merak ettiği; sivrisineklerden corona virüs bulaşır mı. Hemen söyleyelim bulaşmaz, bulaştığına dair bir bilgi veya haber mevcut değil. Dünya sağlık örgütünün açıklamaları bu yönde. Fakat koronavirüs kadar hızlı olmasa da! Tropik bölgelerdeki sivrisinekler ve vektörlük yaptıkları bulaşıcı hastalıklar, Avrupada görülmeye başlamış.
Konu başlıklarımız;
- Sivrisinekten hastalık bulaşır mı
- Sivrisineklerden corona virüs bulaşır mı
- Sivrisineklerden geçen hastalıklar nelerdir
- Sivrisineklerden geçen hastalıkların belirtileri
Sivrisinekten hastalık bulaşır mı
Kendisi zarar görmeden, bir hastalık etkenini kaynağında alarak bir başka canlıya taşıyan organizmaya, biyolojik vektör, denir. Sivrisinekler insan ve hayvanlardan kan emdikleri için, çok sayıda salgın hastalığı taşırlar. Dünya genelinde 183 RNA zarflı virüslerin 147’si sivrisineklerden geçmektedir. Sivrisineklerin bulaşıcılık kazanması ve hastalık yayması için, en az bir sefer kan emmeleri, yumurtlama dönemi geçirmeleri ve tekrar kan emmeleri yeterlidir.
Sivrisineklerden Korona virüs bulaşır mı
Korona virüsü solunum yolları ile bulaşan bir hastalıktır sivrisineklerden kan yolu ile bulaşmaz. Enfekte kişinin öksürü ile, ellerine virüs bulaşan birinin ağız, burun ve gözüne temas etmesi ile bulaşır. Dünya Sağlık Örgütü DSÖ sivrisineklerden corona virüsün, bulaştığına dair ellerinde bir veri olmadığını bildirdi. Afrika ve Latin Amerikada, Covid-19 salgınının düşük seyrettiğine dikkat çeken DSÖ, bu bölgelerden bu konuda bir haber gelmediğini belirtti.
Sivrisineklerden geçen hastalıklar nelerdir belirtileri
Tüm dünyada sivrisineklerden bulaşan ve özellikle insanları etkileyen ve ölümlere neden olabilen, balışa sıtma türleri Afrika, Orta ve Güney Amerikanın tropikal bölgelerinde görülür. Türkiyede görülen ve ölümcüllüğü en az olan sıtma, Vivax sıtmasıdır.
- Malaria sıtması
- Falsiparum sıtması
- Vivax sıtması
- Ovale sıtması
- Sarı humma
- Dank humması (Dengue)
- Batı Nil Virüsü
- Zika virüs
- Sindbis virüs
- Layşmanyaz (Şark Çıbanı-Yıl Çıbanı-Gün Çıbanı)
- Chikungunya virüsü
- Filariasis, (Tularemi ve Frambozi, mekanik olarak bulaşan hastalıklar)
Sıtma belirtileri nelerdir
Bazı sıtma türleri hiç belirti vermez, Malaria 4 günde, Vivax 3 günde, Ovale 2 günde bir nöbet tutabilir. Falsiparum sıtmasında nöbetler belirgin değildir fakat en ölümcül kötü sıtmadır. (Türkiyede görülmez)
- Titreme
- Yüksek ateş
- Üşüme
- Terleme
- Kusma
- İshal
- Halsizlik
Sarı humma belirtileri nelerdir
Enfekte olan insandan insana bulaşmaz, virüs taşıyan sivrisineklerden bulaşır. Akut viral kanamalı bir hastalıktır, Türkiyede görülmez. Kuluçka süresi 3-6 gündür, hiç belirti göstermeyebilir. Belirtiler 3-4 gün sonra kaybolur.
- Ateş
- Sırt ağrısı ile birlikte kas ağrısı
- Baş ağrısı
- iştahsızlık
- Bulantı veya kusma olur
Dank humması belirtileri nelerdir
Dengue Fever virüsü enfeksiyonu, insanda kemikleri kırılır gibi şiddetli ağrı yapar. Dang hummasına kırık kemik hummasıda denir. Az kişide hayati risk yapabilir, dünyada her yıl 50-100 milyon kişi dank hummasına yakalanmaktadır. Belli bir aşısı yoktur, yardımcı destek tedavisi uygulanır.
- Baş ağrısı
- Kızamık görünüşlü cilt
- Eklem ağrısı
- Kas ağrısı
- Hemorajik ateş kan pıhtılaşması (nadir)
- Dang şoku sendromudur aşırı tansiyon düşüklüğü (nadir)
Nil humması belirtileri
Batı Nil Virüsü enfekte olanların yüzde 80 hafif ateş ile iyileşiyorlar. Yüzde 20’lik kısmda sinir sistemi tutulumu, menenjit, ansefalit ve felç hastalıkları gelişiyor. Sivrisineklerden bulaşan nil humması 3-20 gün kuluçka döneminden sonra belirtiler gelişiyor. Türkiyede azda olsa görülüyor.
- Şiddetli ateş %80
- Baş ağrısı
- Halsizlik
- Bilinç bulanıklığı
- Santral sinir tutulumu %20
Zika virüs belirtileri
Zika virüsün Aedestürü sivrisineklerden bulaşır, Zika virüsü ayrıca; semen, vajinal salgılar, kan, idrar, amniyon sıvısı, BOS, anne sütü, tükürük gibi vücut sıvılarında, beyin ve spinal kordda saptanmıştır. Zika ile enfekte bir anneden doğum esnasında (perinatal) bebeğe bulaşma riski ve kan transfüzyonu yoluyla bulaşma riski nadiren de olsa bulunmaktadır. Hastalık tropikal Afrika, Güneydoğu Asya, Pasifik, Orta ve Güney Amerika’da görülmektedir. Türkiyede nadiren yurt dışı kaynaklı vakalar görülmektedir. Kuluçka süresi 3-14 gün arasındadır. Hastalığı geçirenlerin %80’inde herhangi bir belirti görülmez. Geri kalan %20’lik kısmda belirtiler 2-7 gün sürer. Ölüm çok nadirdir. Gebelik sırasında geçirilen Zika virüs ile mikrosefali (kafa çevresinin normal ölçülerden küçük olması), göz ve beyin anomalileri gibi olumsuz gebelik ve doğum sonuçları verebilir.
- Ateş,
- Deride döküntü,
- Kas ağrısı
- Eklem ağrısı
Sindbis virüsü belirtileri
Culex türü sivrisinekler yoluyla bulaşıyor. Viral kanamalı ve ateşli hastalıklardan biridir. Afrika ülkelerinde görülen virüs, geçmişte Avrupada tespit edildi. Grip benzeri belirtiler ve yüksek ateş yapabilir. Tedavi edilmez ise kronikleşebilir veya belirtiler birkaç hafta sonra kaybolabilir, aşısı bulunmuyor.
İleri evre belirtileri;
- Eklem iltihabı
- Deride döküntü
- Ensefalit beyin intihabı
Layşmanyaz belirtileri (Şark Çıbanı-Yıl Çıbanı-Gün Çıbanı)
Layşmanyazis enfekte tatarcık sineklerinin kan emme işlemi sırasında bulaşır. Deride veya mukozalarda şekil bozuklukları yapabilir. İç organ tutulumlu, ölüme neden olabilir. Sıcak iklim kuşağı hastalığıdır fakat Antartika hariç bütün dünyada görülebilen bir hastalıktır. Her yıl dünyada 12 milyon kişi Layşmanyaz hastalığından etkileniyor. Tedavisi olan bir hastalık fakat gecikmesi kötü bir seyirle sonuçlanabilir. İlk belirtilerin ortaya çıkması haftalar sürebilir.
- Yüksek ateş
- Baş ağrısı
- Lenf bezlerinde şişme
- Bitkinlik
- Nadiren kilo kaybı
Chikungunya virüsü belirtileri
Aedes aegypti ve Aedes albopictus cinsi sivrisineklerin sokması ile insanlara bulaşır. Chikungunya virüsü Afrika’nın güneyi ve doğusu, Hint alt kıtası, Hint Okyanusu’ndaki adalar ve Güneydoğu Asya’da görülüyor. Bir kez enfekte olup hastalığı atlanlarda ömür boyu bağışıklık sağlanıyor. Kalıcı hasar veren bir hastalık değildir. Doğum sırasında bulaş çok nadir olarak görülmektedir. Kuluçka süresi 2-12 gün arasındadır, ortalama 4-8 gündür.
- Ateş 3 gün
- Eklem ağrısı 1-2 hafta
Nadiren görülen şikayetler;
- Deri altı kaşındı
- Burun kanaması
- Göz ve nörolojik
- Kalple ilişkili komplikasyonlar
- Gastrointestinal.
Filariasis belirtileri (Fil hastalığı)
Çok tehlikeli parazit olan Filaryal paraziti balıklar dışındaki bütün omurgalılarda asalak yaşayan ince uzun solucanlardır. Enfekte sivrisinekler insanları ısırdığında, olgun parazit larvaları cilde vücuda girebildikleri yere yerleştirilir. Larvalar bir sonra yetişkin solucanlara dönüştükleri lenf damarlarına göç ederler. Lenfatik filariazis, kırsal bölgelerde bulunan Anopheles ve çoğunlukla Pasifikte endemik adalarda bulunan Aedes gibi, Culex sivrisineğinin farklı türlerdeki sivrisinekler tarafından taşınmaktadır. Lenf dokularını felç ederler, lenfatik sıvının hücreler arası dokuda birikmesine sebep olurlar. Kollarda veya bacaklarda hatta göğüsler veya genital organlarda şiddetli şişlikler yapabilirler. Lenf ödemi (lymphedema) hastalığı için de “fil hastalığı” ismi kullanılır. Fil hastalığının başka sebepleride vardır. Fizyoterapi ve cerrahi olmak üzere iki tedavi şekli vardır.
- Kol veya bacakta dolgunluk hissi
- Deride gerginlik
- El veya ayak bileği ve parmakların hareket azalması
- Saat, yüzük, bilezik gibi eşyaların dar gelmesi ve iz bırakması
- Ayakkabı, çorap, iç çamaşır gibi giysilerin dar gelmesi ve iz bırakması
Filariazis mekanik olarak bulaşan Tularemi ve Frambozi, hastalıklara sebep olur.
Tularemi, halk arasında bilinen adı tavşan ateşi veya avcı hastalığıdır, virülansı hayli yüksek olan Francisella tularensis adlı bakterinin meydana getirdiği bir zoonozdur.
Frambozi halk arasında bilinen adı ile Verem Dutu hastalığıdır, ciltte sivilce, çıban ve yaraya neden olur. Tedavis olmasına rağmen deride iz bırakabilir.