Tam idrar tahlili, insan sağlığı hakkında ve böbrek fonksiyonları ile ters orantılı olarak sonuca götüren en kolay ve ucuz tıbbi laboratuvar test yöntemidir. Böbreklerin etkilemediği hiç bir organ yoktur. Akut veya kronik böbreklerde yetmezliği veya böbrek iltihabı, vücudun farklı yerlerinde belirti verebilir. Kalp, tansiyon, diyabet gibi sistemik her hangi bir hastalıkta böbrekleri tutabilir. Sonuç olarak böbrek fonksiyonlarının nasıl etkilendiği tam idrar tahlillerinde anlaşılır.
Tam idrar tahlili sonuçları ve anlamları
Tam idrar tahlilleri fiziksel, kimyasal ve mikroskobik olarak incelenir. İdrarın yaklaşık % 95 sudur, % 5’lik bölümü ise suda çözülmeyen atıklardır.
Azot, amonyak, üre, ürik asit, kreatinin gibi atık metabolik ürünler idrarda bulunması normal kanda yüksek veya düşük bulunması ise anormal olarak kabul edilir.
Fiziksel idrar tahlilinde nelere bakılır
İdrar renkleri ve kokusu
Normal idrar rengi sarı rengin tonlarındadır, idrar miktarı arttıkça rengi açılır. Az idrar daha konsantredir ve rengi koyu olur. İdrar kokusu örneğin meyve kokusu idrarda glukoz varlığına ve şeker hastalığına işaret eder.
Normal idrar az beyaz köpüklü ve berraktır. Ürat, fosfat, karbonat, lökositler, toksinler lipid yağlar ve böbreklerde taş kum gibi kristalize ürik asit idrarı bulanıklaştırır.
- idrar köpük beyaz az miktarlarda ise normal kabul edilir
- idrarda beyazlık çok ise protein kaçağı olabilir
- idrarda bilirubin varsa sarı renkli idrar görülür
- idrarda eritrosit ve hemoglobin pembe ve kırmızı renkli idrar görülür
- idrarda miyoblobin varsa kırmızı ve kahve renkli idrar görülür
- idrarda melanin olması siyah renkli idrara neden olabilir
Normal idrar volüm değerleri
Yenidoğan bebeklerde, 30-60 ml/24 saattir, yetişkinlerde ise 600-1800 ml/24 saattir. İdrar söktürücü ilaçlar, kafein aşırı sıvı alımı poliürye neden olur.
- 2500 ml/24 saat ve üzeri poliüri
- 50-400 ml/24 saat oliüri
- 50 ml/24 saat ve altı ise anüri
Kimyasal idrar tahlilinde nelere bakılır
Dansite-özgül ağırlık
Birim hacim içinde bulunan solütlerin ölçülmesidir. NaCl, Sulfat, Fosfat, K, Cl böbreklerin idrarı konsantre etme fonksiyonunu gösteren bir testtir.
Dansite normal değeri 1002-1025
Albüminüri, keton ve dehidrasyonda idrarda dansite yüksekliğine neden olur. Şeker hastalığı, böbrek yetmezliği, hiperkalsemi ve hipokalemi idrarda dansite düşüklüğüne neden olur.
Albümin protein
İdrarda protein kaçağı çıkmasına proteinüri veya albüminüri denir.Böbreklerde glomerül denilen kılcal damar yumaklarında geçirgenliğin artması veya tübüllerden geri emilimin azalması sonucu ortaya çıkar.
Yoğun egzersiz, stres, gebelik ve bazı ilaçların yan tesiri gibi geçici sebeplerden olabilir. Sistit, glumerulonefrit, nefrotik sendrom hipertansiyon ve diabet gibi hastalıklarda da kaynaklanabilir. Kronik böbrek yetmezliğinin en erken belirtisi albüminüridir.
- Albümin normal değeri idrarda <150 mg/24 saat veya <10 mg/dl.
- Albümin normal değeri kanda 3.5-5.5 gr/dL
İdrar ph değeri
Normal idrar ph değeri 7.0-7.4 aralığındadır, idrar ph ölçüm stripleri 5 ila 9 ph arası ölçüm yapabilir. Ph ölçümleri böbrek enfeksiyonları, böbrek taşları, böbrek kumu ve bazı ilaçların etkilerini izlemek için faydalı bir testtir.
Asidik idrar
7.4 ph üzeri değer, vücudun susuz kalması, uyku, protein diyeti, diyara ve idrarın idrar kabında 2 saatten fazla bekletilmesi asidik idrar çıkmasına neden olur.
Bazik idrar
Vejeteryan ve alkali beslenme, karbonatlı su, metabolik alkaliz, böbreklerde tübüler asidoz 5.0-6.0 ph bazik idrara neden olur.
İdrarda glukoz değeri
Kan glukoz miktarı 180-200 mg/dl üzerinde ise böbrek tübüllerinden geri emilim kapasitesini aşacağı için idrardan atılır.
Kan şekerinin yüksek olması, aşırı susuzluk, karın ağrısı, hamilelik ve böbrek hastalıkları idrarda normalden fazla glukoz görülmesine neden olur.
Normal idrar glukoz değeri <15 mg/dl olmalıdır.
İdrarda nitrit değeri
Tam idrar tahlili, nitrat testi idrarda bulunan bazı iltihap türlerinin var olduğuna işaret eder. Fakat her idrar yolları iltihabı nitrite neden olmaz.
Normal şartlarda idrarda bir miktar nitrat bulunabilir. Strip ile nitrat ölçüm metoduna göre pembe renkli idrar oluşumu >100.000 mikroorganizma varlığını gösterir.
İdrarda bilirübin nedir
Bilirubin eritrosit ve hemoglobinlerin metabolizmasında bulunan bir bileşiktir. Karaciğerde üretilip safraya geçen turuncu ve sarı renkli bir bileşiktir.
Karaciğerde üretilen indirek biliburin böbreklerde glomerüler filitreden geçemez. Fakat gulukornik enzimi ile tepkimeye girince böbreklerden idrara geçer.
İltihabi karaciğer, hepatit hastalıklarında, safra kanallarının tıkanmasında ve iltihabi bağırsak hastalıklarında vücutta biriken biliburin idrar ile vücuttan atılır.
İdrarda keton nedir
Yağ asit metabolizmasının son ürünü ketondur, idrarda keton görülmesi insülin yetersizliğine neden olur. İnsülin direnci meydana geldiğinde hasta şeker yerine yağ yakmaya başlar.
Diyabetik ketoasidoz gibi ciddi ilerleyen bir hastalık belirtisi idrarda keton bulunmasıdır. Sağlıklı kişilerin idrarında çok az ve önemsiz bir seviyede keton bulunur.
İdrarda ürobilinojen nedir
Ürobilinojen biliburin yan ürünüdür, bağırsaklarda üretilir yarısı dolaşım yolu ile geri emilir, diğer yarısı dışkı ve idrar ile vücuttan atılır. Ürobilinojen hemoliz yolu ile kırmızı kan ürünlerinin parçalanmasında rol alır.
İdrarda ürobilinojen normal değeri 0 – 8 mg / dl aralığındadır.
İdrarda çok az veya hiç bulunmaması karaciğerin düzgün çalışmadığına, çok fazla bulunması ise kalp yetmezliği, zehirlenme, kansızlık, karaciğer ve safra kesesi hastalıklarına işaret ediyor olabilir.