Kan plazması nedir kısaca, kan fizyolojisine göre, damarlarımızda dolaşan kırmızı renkli sıvının % 55’i kan plazmasından meydana gelmiştir. Diğer % 45’lik oran ise kan hücreleridir, Eritrositler, Lökositler ve Trombositler.
Kanın sıvı yoğunluğu veya plazma akışkanlığına karşı oluşan dirence kanın viskozitesi denir. Ortalama vücut ağırlığının % 8 ila 9 ‘u kandır, kan ısısı 38 derecedir. Yaş, cinsiyet ve kişiye göre bu oranda hafif farklılıklar olabilir.
Kan plazması nedir kan proteinlerinin görevleri nelerdir
Kanın sıvı kısmı plazma kısmı, %91 su % 7 proteinler ve % 2 inorganik maddelerdir.
Kan plazmasında bulunan proteinler ve görevleri
Organik maddeler
%4,5 gr taşıma görevini üstlenirler, doku kapiller ve damarlar arasındaki sıvı alışverişinde onkotik basıncın sürdürülmesi, aminoasidlerin endojen kaynağıdır. İnsan hayatının yapı taşı olan hücrelerin bölünmesi ve gelişmesini sağlar. Proteinler vücut tarafından sentezlenir fakat üretilmez, en önemli protein kaynakları hayvansal gıdalardır.
Globulin
%2,5 gr Ig immünoglobülinler ( Ig G, Ig M, Ig A, Ig D, Ig E ) taşıma transport ve antikor cevabı meydana getirirler. Hümoral immün sistem B lenfositler bağışıklıkta önemli rol üstlenirler. İmmünglobülin bileşikleri B lenfosit hücre yüzeyine yerleşerek antijene karşı özel bağışıklık cevabı meydana getirirler.
Fibrinojen
% 0,5 pıhtılaşmayı başlatan glikoprotein, karaciğerde yapılır fibrinojen faktör 1 olarak tanımlanır. Kanama veya inflamasyon iltihabi cevabı sırasında pıhtılaşmayı sağlayan fibrin öncü maddesidir. Fibrinojen trombin etkisiyle, iyonize kalsiyum yanında pıhtılaşma (fibrin) faktörünü sağlar.
Karbonhidrat
Glikoz veya Glukoz % 90-110, diğer isimleri kan şekeri, kan plazma şekeri, açlık kan şekeri veya açlık kan glukozudur. Glukoz, beyin hücreleri dahil hücreleri en temel enerji kaynağıdır. Metabolik reaksiyonlar ara ürün olarak glukoz kullanır.
Kan plazması lipidleri nelerdir kısaca
Nötral Yağlar
Trigliserit gliserol veya gliserin üç yağ asidinden meydana gelen ester yapıdır. Bitkisel ve hayvansal yağların ana bileşeninde doymuş ve doymamış formda bulunur. Kolestrol benzeri vücut için önemli enerji kaynağıdır, ihtiyaç fazlası yağlar vücutta trigliserite çevrilir.
Fosfolipid
Dört bileşeni vardır bir veya iki yağ asidi, negatif yüklü fosfat, alkol ve gliserol omurga. Hücre zarının ana bileşenidir seçici şekilde geçirgen membrandır. İki hidrofobik kuyruk ve kafa grubu ortasında gliserol gövde vardır. İki tarafıda sıvıdır fakat sıvıda çözülen herşeyin geçişine izin verecek şekilde değildir.
Kolestrol
Hücrelerin önemli yapı taşlarından biridir, kolesrtolün %75 karaciğer %25 hayvansal gıdalardan karşılanır. Kolesterol kanda erimez için karaciğerde lipoprotein denilen paketler halinde hazırlanır kan yolu ile bütün vucuda hücrelere ulaşır. Kolestrol steroid ve kortizon yani antienflamatuvar iltihabi enfeksiyonlar ile savaşır. (Bak LDL ve HDL kolestrol)
Lesitin
Glokolipid ve trigliserid içeriğinde bulunana, diğer adı ile fosfolipid olan hücre yapı taşlarından biridir. Hücre zarının sertleşmesine ve okside olmasına karşı koyar. Lesitin ayrıca beyni koruyan ve çevreleyen koryucu zar yapısında bulunur.
Kan plazması hormonları ve görevleri nelerdir kısaca
Hormonlar Hipofiz Bezi
Beyin ara tabanında hipotalamusa bir sap ile bağlı 0,5 gram ağırlıkta bir bezdir. Beyinde yer alan diğer hormon ve salgıları kontrol eder.
Hipofiz bezi görevleri
- Somatotropin STH büyüme hormonu
- Tirotropin TSH tiroid uyarıcı
- Adrenokortikotropik Hormonu ACTH böbrek üstü bezler korteks kısmı
- Folikül uyarıcı hormon FSH cinsiyet hormonu
- Lüteinleştirici hormon LH östrojen
- Lüteotropik hormon LTH prolaktin doğumdan sonra süt salgısını uyarır
- Oksitosin kadınlarda döl yatağında doğum sancısını uyarır ve süt salgısını başlatır
- Melanosit uyarıcı hormon MSH deriye rengini veren hormon (Hiperpigmentasyon)
- Vasopressin ADH, düz kasların kasılmasını ve böbreklerde suyun emilimini düzenler
Tiroid ve Paratiroid Bezleri
Boyunun ön tarafında nefes borusunun sağ ve sol yanında iki lobu bezdir.
Tiroid bezi görevleri
Tiroksin metabolizma hızını ve oksijen kullanımını düzenler, çocuklarda az salgılanması durumunda cücelik, zeka geriliği olur. Yetişkinlerde az veya fazla salgılanması çeşitli hastalıklara neden olur. Tiroksin iyotlu bir hormondur, iyot eksikliğinde boğaz şişer ve basit guatr meydana gelir.
Tirokalsitonin Kalsitonin hormonu
Kalistonin hormonu tiroid C- hücreleri tarafından üretilir, vücutta nasıl etki ettiği tam olarak bilinmez. Fakat kalsiyum ve fosfat seviyelerini düzenler gerektiğinde düşürür kemik emiliminin, yani erimesini engeller. Kalistonin hormonu eksikliği kemik erimesine neden olur.
Paratiroid Bezi
Tiroid bezinin üzerinde ayrı ayrı bulunan dört küçük bezden oluşmuştur. Parathormon salgılar.
Parathormon (Paratirin, PTH)
Kalsitonin hormonu ile birlikte kanda kalsiyum ve fosfat seviyesini düzenler. Kalsiyumun kemikten kana geçişini ve böbreklerden geri emilimini hızlandırıcı etki yapar. Parathormon az salgılandığında tetani hastalığı semptomları görülür. Tetani hastalığında kaslarda kramplı ağrılar, ellerde ve ayaklarda bükülmeler ve titremeler meydana gelir. (kalsiyum yüksekliği)
Kalsiyumun görevleri
- Kemik iskelet yapısı
- Kasların kasılması
- Kanın pıhtılaşması
- Sinir uyarılarının taşınması
- Hücre zarında aktif taşıma
Kan plazması böbrek üstü bezleri hormonları
Böbrek üstü adrenal bezler, böbreklerin üstünde sarımtırak renkli iki adet bezdir. Bezin dışı kabuk yani korteks, iç kısmına ise medula denir.
Adrenal korteks (kabuk)
Kortizol
Kortizol (Glukokortikoidler) hormonu ihtiyaca göre kan şekerini artırır. Yağ karbonhidrat ve protein metabolizmasını düzenler ve glikoza dönüştürür. Hipofiz bezinden salgılanan ACTH-RH hormonu ile ilişkilidir. Protein ve karbonhidrat yıkımı, kan basıncını düzenleyici, immün ve inflamasyon cevabında önemli görevler üstlenir.
Aldosteron
Aldosteron (Mineralokortikoidler) Hücre ve hücre dışı sıvıların iyon değişiminde rol alır. Böbreklerde potasyum atılımını, sodyum ve klor iyonlarının geri emilimini sağlar. Aldosteron korteks hormonları fazla salgılanırsa kan basıncı artar. Az salgılanırsa Addison hastalığı yapar, kan basıncı düşer ve dokularda sıvı oranı düşer.
Adrenal
Adrenal Eşey Hormonları Erkek ve kadınlarda böbrek üstü bezinin korteks kısmından salgılanır. Az miktarda erkek eşey hormonu olarak görevi yapar. Kadınların adrenal korteks hormonu fazla çalışırsa sesi kalınlaşır ve sakalı çıkar.
Adrenal medula (iç/öz)
Adrenalin
Adrenalin (Epinefrin) Sempatik sinirlerin etkisini arttıran epinefrin adrenalin hormonudur. Acil durumlarda kana verilir ve bütün vücudun metabolizma faaliyetlerini hızlandırır. Sempatik sinir sistemi adrenalin etkisi ile kaslarda ve karaciğerdeki glikojen glikoza döner. Nabız ve solunum hızlanır, kan damarları genişler ve kılcal damarlar daralır.
Noradrenalin
Noradrenalin (Norepinefrin) kılcal damarları kasar ve daraltır, kan basıncını (tansiyon) yükseltir. Nordarenalin hormon özelliği yanı sıra nörotransmitterdir yani sinirler arası sinyal gönderir. Adrenalin ile birlikte stres yanıtı, öğrenme reaksiyonu ve ödül sinyal sistemini etkiler. Mide bağırsak ve bronş düz kaslarını gevşetir, kalp kaslarına fazla değildir.
Eşeysel Bezler
Erkeklerde testis kadınlarda ovaryum (yumurtalık) karma bez olarak bilinir. Ergenlik çağında hipofiz bezi salgıları ile aktif olur. İkincil olarak kabul edilen cinsiyet hormonları, kadınlarda östrojen ve progesteron hormonlarıdır. Erkeklerde ise androjenlerdir, testesteron en önemli erkeklik hormondur. Sakal, bıyık çıkması kemiklerin ve kasların gelişmesi testesteron hormonu sebep olmaktadır.
Pankreas
Midenin altında ve arka tarafında pembe renkli yaprağa benzeyen bir bezdir. Dış salgı bezinden salgılanan sindirim enzimlerini oniki parmak bağırsağına boşaltır. İç salgı bezinden ise insülin ve glukagon hormonları salgılanır. Bu hormonlar kan şekeri ve insülin direncini düzenler. Pankreas yeterli düzeyde insülin salgılamaz ise glikoz karaciğer ve vücut hücrelerine geçemez. Kanda artan glikoz düzeyi idrar ile dışarı atılır fakat şeker hastalığı (diabetis mellitus) tablosu gelişir.
Epifiz Bezi
Beyin yarım kürelerinin arasında mercimek büyüklüğün de bir bezdir. Melatonin epifiz bezinin bilinen tek hormonudur. Eşeysel organların yaklaşık 9 yaşından sonra gelişmesini engeller, yumurtalık işlev ve fonksiyonlarını denetler.
Timus Bezi
Kalbin üzerinde, soluk borusunun önünde bir bezdir. Timus bezi özgül bağışıklık immün sistem hücrelerinden T lenfositlerin olgunlaştığı organdır. Ayrıca çocukların kemik yapısının gelişmesi ile ilgili görevi vardır.
Kan plazması diğer ürünleri
- Antikorlar
- Enzimler
- Amilaz
- Proteaz
- Lipaz
- Esteraz
Kan plazması atık ürünleri, (Residüel Azot)